2012’den bu yana Türkiye’de yaşayan herkesin genel sağlık sigortalısı olması sonrası prim ödeme zorunluluğu doğdu. Çalışmayan, hiçbir geliri olmayan ve bir sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişilerden olmayanların gelir testi yaptırması şart. Gelir testi sonucuna göre yaşadığı hane içerisindeki kişi başına düşen gelir asgari ücretin 3’te 1’inden düşük olan kişilerin primlerini devlet ödüyor. Ancak kişi gelir testi yaptırmaz ise her ay adına prim borcu birikiyor. Geçen hafta Meclis’e sunulan kanun taslağı bu konuda yeni düzene geçilecek. Peki, kimler gelir testine girmek zorunda, gelir testi kalkarsa uygulama nasıl olacak?
Milliiyet'ten Cem Kılıç bugünkü yazısında gelir testi ile ilgili merak edilenlere cevap verdi. İşte o yazı; 1 Kimler gelir testi yaptırmak zorunda? Sigortalı olarak çalışmayanlar ve bir sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayan kişilerin gelir testi yaptırması gerekiyor. Diğer yandan, işsiz kalan bir kişinin hemen gelir testi yaptırması gerekmez. İşsiz kalan ve işsizlik sigortasından maaş alan bir kişi işsizlik sigortasından maaş aldığı süre boyunca gelir testi yaptırmadan sağlık hizmetlerinden yararlanabilir. Ayrıca işbaşı eğitim programına katılan bir kişi ve bu kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişiler de program süresi boyunca gelir testi yaptırmadan sağlık hizmetlerinden faydalanabilirler. 2 Bakmakla yükümlü olunan kişiler nasıl tespit edilir? Üç kategoride değerlendiriliyor. “Sigortalının eşi. Eşi çalışan kadın veya erkek hangi yaşta olursa olsun kendisi çalışmasa bile evli olduğu müddetçe eşi üzerinden genel sağlık sigortasından yararlanabilir”, “18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın malul olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklar”, “Geçiminin genel sağlık sigortalısı tarafından sağlandığı SGK tarafından belirlenen kriterlere göre tespit edilen anne ve babası.” 3 Gelir testi yaptırmak için nereye başvurmak gerekiyor? Gelir testi yaptırması gereken bir kişi bulunduğu il veya ilçedeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına başvurmak durumunda. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları illerde valiliklerde, ilçelerde kaymakamlıklarda yer alıyor. Gelir testi yaptırmak isteyen kişilerin pek çoğu SGK’ya başvuracaklarını zannediyor. Ancak gelir testi SYDV’ler tarafından yapılıyor. 4 Gelir testinde hangi kriterlere bakılıyor? Gelir testi yapılırken gelir testine giren kişinin yaşadığı hanedeki eş, evli olmayan çocuk, büyükanne ve büyükbabanın gelirlerinin toplamı dikkate alınır. Dolayısıyla, gelir testine giren kişinin sadece kendi geliri değil, yaşadığı hanede belirttiğimiz kişilerin gelirlerinin toplamı dikkate alınarak geliri belirlenir. Bulunan gelir hane içerisinde yaşayan kişi sayısına bölünür ve hanede kişi başına düşen gelir tespit edilir. 5 Gelir testi sonucu neyi belirler? Gelir testi sonucuna göre hane içerisindeki kişi başına düşen gelir ve bu gelire göre ödemesi gereken prim miktarı belirlenir. 2017 yılı için gelir testi sınırları ve ödenmesi gereken prim miktarları tablodaki gibidir. Gelir testi sonuçlarına göre 2017 yılı için yaşadığı hanede kişi başına düşen toplam gelir asgari ücretin üçte birinden, yani 592,5 TL’den düşük olan kişilerin genel sağlık sigortası primleri devlet tarafından ödenmektedir. Gelir testi sonucuna göre kişi başına düşen gelir arttıkça, ödenmesi gereken prim mikt arı da artmaktadır. 6 Gelir testi yaptırmayana borç mu birikiyor? Gelir testi yaptırması gerektiği halde gelir testine girmeyen kişiler, gelir testine girmedikleri her ay için borçlu duruma düşüyorlar. 2017 yılı için gelir testine girilmeyen her ay bu durumdaki kişilere 213 TL borç yazılıyor. Bu nedenle, 2012’den bu yana pek çok kez yapılandırma ve kısmi af düzenlemesi hayata geçirildi. Bu düzenlemelerin amacı gelir testine girmediği için adına borç biriken kişilerin ve gelir testine giren fakat belirlenen primleri ödeyemeyen kişilerin borçlarının silinmesi veya yapılandırılmasıydı. 7 Meclisteki tasarıda af söz konusu mu? Gelir testine hiç girmeyenler için af olarak adlandırılabilecek bir düzenleme var. Tasarı bu haliyle yasalaşırsa hiç teste girmeyenler 12 ay içinde bu testi yaptırarak yeni prim tutarını belirleyecek. Geliri asgari ücretin üçte birinden düşük olan ve gelir testine girmediği için borç biriken bir kişi gelir testine girerek borcunu sildirebilecek. Böylece, bir aftan değil, borç sildirme imkanından bahsetmek mümkün. Diğer yandan, bu durumdaki kişilerin borçlarının gecikme zamları ve cezaları da silinecek. 8 Prim miktarı azaltılacak mı? Tasarısında primin herkes için sabitlenmesi hükmü var. Dolayısıyla, gelir testine gerek kalmaksızın ve gelir seviyesine bağlı olmaksızın sigortalı olarak çalışmayan, emekli olmayan ve bir sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde bulunmayan kişilerin prim miktarı asgari ücretin brüt tutarının yüzde 3’ü olarak belirlenecek. 9 Prim miktarı ne kadar olacak? Kanun tasarısı sonrası cebinden prim ödeyerek sağlık hizmetlerinden yararlanacak kişiler için prim 53 TL’ye düşecek. Bu sayede, bugün için en düşük prim miktarı olan 71 TL’nin bile altında bir prim söz konusu olacak. Gelir testi yapılmaksızın herkes adına tek bir prim belirlenmesi ile prim miktarında teklik ve sistemde netlik sağlanmış olacak. Böylece, sistemin karmaşası ortadan kalkacak ve gelir testi yaptırma zorunluluğu sona erecek. 10 Eski borçlara indirim var mı? Genel sağlık sigortası priminin azaltılması prim borcu olanlara da yarayacak. Kanun tasarısı hayata geçtikten sonra genel sağlık sigortası prim borcu olan kişilerin borçları da güncellenecek. İlgili aydaki prim borçları 53 TL’nin üzerinde ise bu borçlar 53 TL olarak güncellenecek. Dolayısıyla, geçmiş dönemden borcu olan ancak ödeyemeyen kişiler de prim miktarının azaltılmasından faydalanmış olacak. Güncellenen borçların 12 ayda ödenmesi imkanı sağlanacak. Ayrıca borçların gecikme zammı ve cezaları da silinecek.