Kazakistan’da halk, 27 yıllık aranın ardından anayasa değişikliği için 5 Haziran'da yapılacak referandumda oy kullanacak. En son 30 Ağustos 1995’te yapılan referandumdan sonra ülkenin bağımsızlık tarihinde gerçekleştirilecek ikinci halk oylamasında seçmene, “Kazakistan Cumhuriyeti anayasasına yapılacak değişiklikleri ve eklemeleri kabul ediyor musunuz” sorusu yöneltilecek. Devlet gazetesinde 6 Mayıs’ta yayınlanan anayasa değişikliğiyle ilgili yasa tasarısı, süper başkanlık modelinden başkanlık modeline geçişi ve parlamento rolünün güçlendirilmesini içeriyor.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, 5 Mayıs’ta halk oylamasının 5 Haziran’da yapılmasını kararlaştırmıştı.
ANAYASADA NELER DEĞİŞECEK?Anayasa tasarısına göre, 30 Ağustos 1995 referandumuyla kabul edilen anayasada değişiklikler yapılacak. Anayasa Mahkemesi, Yüksek Mahkeme başkanı ve hakimler, Merkez Seçim Komisyonu başkanı ve üyeleri, Yüksek Denetim Odası başkanı ve üyeleri, askeri personel, milli güvenlik kurumları ve kolluk kuvvetleri çalışanları siyasi partilere ve sendikalara üye olamayacak, ayrıca siyasi partileri destekleyemeyecek.
CUMHURBAŞKANI SİYASİ PARTİYE ÜYE OLAMAYACAK
Eğer referandumdan gerekli oy çıkarsa, cumhurbaşkanı görev süresi boyunca siyasi partiye üye olamayacak. Cumhurbaşkanının yakın akrabaları da siyasi devlet görevi ve yarı kamu sektöründe yöneticilik yapamayacak. Tasarıya göre, Anayasa Mahkemesi başkanı, Milli Banka başkanı, Yüksek Yargı Konseyi başkanı, Başsavcı ve Milli Güvenlik Komitesi başkanı senatonun onayı ile atanacak ve görevinden alınacak. Ayrıca, parlamentonun üst kanadı senatoda vekil sayısı 15’ten 10’a, meclisteki milletvekili sayısı da 107’den 98’e indirilecek. Meclisteki milletvekilleri karma seçim sistemiyle seçilecek.
HALKIN KATILIMI GENİŞLEYECEKKazakistan Devlet Sekreteri Erlan Karin, devlet gazetesi Kazpravda için kaleme aldığı makalede ülkesindeki anayasal reformları değerlendirdi. Karin, anayasada yapılacak tüm değişikliklerin amacının süper başkanlık modelinden başkanlık modeline geçiş, yetkilerin yeniden dağıtımı, parlamento rolünün güçlendirilmesi ve statüsünün yükseltilmesi, halkın devlet yönetimine katılımının genişletilmesi ve insan haklarının korunması mekanizmalarının güçlendirilmesi için hukuki taban oluşturmak olduğunu belirtti. Karin ayrıca, cumhurbaşkanı, hakimler ve Merkez Seçim Komisyon başkanı ve üyelerinin görev süreci boyunca siyasi partilere üyeliğinin yasaklanmasının siyasi rekabeti artıracağını ve tüm siyasi partilerin gelişmesi için eşit koşullar oluşturacağını ifade etti.
VATANDAŞLARIN HAKLARI DİKKATE ALINACAK
Anayasada yapılan değişikliklerle ilgili kanun tasarısında cumhurbaşkanının bölge, şehir ve başkent valilerini görevden alma yetkisinin kaldırılmasının öngörüldüğünü kaydeden Karin, “Anayasanın 87. maddesinin 4. fıkrasının yeni haline uygun olarak valiler yerel milletvekillerin onayı ile cumhurbaşkanı tarafından atanacak” dedi. Karin ayrıca, meclis milletvekillerinin karma seçim sistemiyle seçileceğine dikkat çekerek, söz konusu seçim sisteminin uygulanmasının tüm vatandaşların haklarının dikkate alınmasını sağlayacağı görüşünü de paylaştı. Devlet bütçesinin uygulanmasında parlamento denetiminin güçlendirileceğini belirten Karin, anayasadan bağımsız olarak Kazakistan’ın kurucusu, birinci cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in statüsüyle ilgili normun da çıkarıldığına işaret etti.