Türkiye'nin patates ihtiyacının önemli bir kısmını karşılayan Ödemiş'te fiyatlar yeniden yükseldi. Tarlada dün itibariyle fiyatın 75 ile 80 kuruş arasında olduğunu belirten Ziraat Mühendisi Özkan Akgün, fiyattaki dalgalanmanın üretimde devamlılığın sağlanamamasından kaynaklandığını ifade etti.
Özellikle 2015 baharında pazardaki fiyatı 5 liraya çıkan patatesteki büyük yükselişin sebebinin 2012 yılında yaşanan dibe vuruş olduğunu kaydeden Ziraat Mühendisi Özkan Akgün, “Bu artışın iki nedeni var. Birincisi küçük ve orta ölçekli binlerce patates üreticisinin 2012 yılından sonra üretim yapamamasıdır. İkincisi 35 milyon dolarlık elit, anaç ve sertifikalı tohumluk dış alımına ödenen döviz, patates üretim maliyetindeki yüzde 50 paya sahip sertifikalı tohumluklarda 2013’den itibaren aşırı artıştır. Aslında bu iki ana neden kendi içinde birbirini tetikliyor ve etkiliyor. Zira üretim maliyetinin yarısını oluşturan tohumluk üzerine tarla kirası, mazot, taban gübresi gibi ilk yatırımlar, tüm maliyetin dörtte üçünü oluşturuyor ve bu giderleri karşılayabilmek gerekiyor” dedi.
Türkiye’de 2013’ten itibaren patates üretiminin yüzde 60 azaldığına dikkat çeken Akgün, aynı yıl fiyatların hızla yükseldiğini ve hatta patates konseyi kurma gibi beyhude çıkışlar yapıldığını belirtti.
Türkiye'nin 2012 yılından önce yıllık 2,2 milyon dekar ekiliş ve 6 milyon tonluk üretim ile dünyada 13. sırada yer aldığını belirten Akgün, dekar verimliliğinde de dünya ortalamasının iki katı üzerinde rakamların olduğunu dile getirdi. Türkiye üretiminde Ödemiş’in payının yılda iki ekimle yüzde 5-8 arasında, 40-80 bin bin dekarlık alanda 400 bin ton civarında olduğunu belirten Akgün, üretim düşüşündeki nedenleri anlattı.
KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ ÜRETİCİ PATATESTEN UZAKLAŞTIAkgün, akılda kalması açısından, 'Dünya patates üretiminin binde biri Ödemiş’te üretiliyor' dediklerini hatırlatarak şunları söyledi:
"Ülke patates iç tüketimi 3 milyon ton civarında ve kişi başına tüketimin Avrupa Birliği ortalamasının dörtte biri yani 35 kilo civarında idi. Yani yüzde yüz üretim fazlası vardı. Ama 2012 yılındaki arz fazlalılığının üstüne birde Arap ülkelerine çıkış kapısı olan Suriye ile kriz, birim fiyatın 5 kuruşa kadar düşmesine, söküm maliyetini karşılayamaması ve binlerce ton patatesin toprakta bırakılmasına yol açtı. O yıl ortalama dekar başına bin TL zarar eden patates çiftçileri, bırakınız patates üretmeyi, patates tarlasının yanından bile geçmek istemedi.
Yükselen yemeklik patates fiyatlarına, artan tohumluğa rağmen küçük ve orta ölçekli üreticiler 2014’de temkinli, 2015’de borçlanarak da olsa üretime dahil oldu. Açıkçası 1 kilo patates üretim maliyetinin 30-40 kuruştan 70-80 kuruşa çıktığı günümüzde, küçük ve orta ölçekli yazık ki dağınık üretim, pazarlama içindeki üreticileri yok eder. Tarımsal desteklerden parsel küçüklüklerinden dolayı zaten yeterli desteği alamayan ve sayıları yüz binlerce olan bu aile işletmeleri patates üretiminden tamamen çekileceklerdir. Üç yıl önce yüzde yüz üretim fazlası olan, bu yıl da üretim fazlası verecek olan bir ürünü döviz ödeyerek almak affedilemez bir kamu kaynak israfından öte, kendi üreticisinin ayağından vurmaktır.”
“ASIL SORUN DEVAMLI ÜRETİMİN OLMAYIŞI”Patateste yaşanan fiyat dengesizliğinin sadece stokçuluğa bağlamanın doğru olmadığını vurgulayan Akgün, sözlerine şöyle devam etti:
“Patates insan beslenmesini vazgeçilmezi ve stratejik bir tarım ürünü olduğu, Küçük Menderes gibi alüvyon dolgu topraklı, özek mikroklimada desteklenmesi gerektiği merkezi yapı tarafından görülmeli ve buna uygun evrensel ölçekli, uzun vadeli makro bilimsel projeler geliştirilmelidir. Yoksa daha uzun yıllar patates üretimi bir kumar, tüketimi de lüks ile fakirin ekmeği arasında gidip gelecektir. Aile işletmelerinin sürdürülebilir üretim yapmasını amaçlayan, patates üretici birlikleri yaratılmalı ve korunmalıdır. Kısa vadeli, günü kurtaran destekler, planlamalar günümüze kadar patates fiyatlarını olumsuz etkilemiş, fiyatlar istikrara oturmamıştır. Yani patates fiyatlarının sadece stokçuluk kaynaklı yükseldiğini ifade etmek hedef saptırmak ya da durumu teşhis edememektir. Asıl sorun üretimin kendi içindeki çeşitliği, sayıyı artırıp, bunun devamlılığını sağlayacak mekanizmayı kurabilmektir.”
Ödemiş’te geçen haftalarda tarlada kilo başına 40 kuruşa inen fiyatın Türkiye’nin diğer bölgelerinde sökümlerin tamamlanmasıyla yeniden yükselişe geçtiğini belirten Akgün, Ödemiş ve çevresinde tarlada 75 ile 80 kuruş arasında patates alımı yapılmaya başlandığını ifade etti. Akgün, devletin öncü olarak küçük ve orta ölçekli patates üreticilerine yönelik fiyat istikrarı ile sürdürülebilir patates üretimini sağlaması gerektiğini aktardı.