Mesut DEMİR/BURSA.COM
Yüzyıllardır Anadolu topraklarında süre gelen ev domates salçası geleneği, günümüzde de güncelliğini koruyor. Salçalık domateslerle yapılan ev salçalarının organik olması sebebiyle sağlığa da birçok faydası bulunuyor.
Ağız kanserinden cildi korumasına kara birçok hastalığın önüne geçmesine vesile olan ata yadigarı salça kültürünü Bursa’nın Nilüfer ilçesine bağlı Kayapa Mahallesi’nde ev hanımları sürdürüyor. Kayapa sakinlerinden Nuriye Cengiz, lezzetli ev salçasının yapımının zor ve zahmetli olduğunu belirterek, “Domatesleri hazırlıyoruz, iyice yıkıyoruz. Doğradıktan sonra kazana koyup altını yakıyoruz. 4 saat boyunca kürekle su çekilene kadar karıştırıyoruz. Kevgirden elle çıkardıktan sonra tuzlayıp tepsilerde odun fırınına koyuyoruz. Fırından çıkardıktan sonra cam kavanozlara koyup tekrar kazana koyup kazanın içine su dolduruyoruz” dedi.
3 sandık domatesi malzeme olarak kullandıklarını ifade eden Nuriye Cengiz, “Yaklaşık 80 kilo domatesi malzeme olarak kullandık. Bu domateslerden çok koyu olursa 7-8 kilo salça çıkar. Ev salçası kansızlığa birebir iyi geliyor. Biz salça yemeden duramıyoruz” diye konuştu.
EVDE DOMATES SALÇASI NASIL YAPILIR?
Domatesin taze ve bol olduğu yaz günleri domates salçası yapmak için idealdir. Ev yapımı, katkısız ve doğal yiyecekleri tercih ediyorsanız evde domates salçasını birden fazla yöntemde hazırlayabilirsiniz. En yaygın olanları güneşte bekleterek (Anadolu'da yaygın olarak kullanılan bir yöntemidir) ya da kaynatarak yapmaktır.
Öncelikle domatesleri yıkayarak iyice temizleyin ve yeşil saplarından ayırın. Küçük boy domatesleri ikiye bölün, daha büyük boy olanları birkaç parça olacak şekilde dilimleyin. Kapaklı, büyük bir kaba domatesleri koyun. Domatesleri 3-4 gün kadar yumuşamaları ve kabuklarından ayrılmaları için bu kapta bekletin. Bu süre boyunca üzerinin kabuklanmaması için domatesleri karıştırmayı unutmayın.
Bekleme süresi bittiğinde büyük bir süzgeç alıp domatesleri kabuklarından ve çekirdeklerinden ayırın. Oluşan posayı ayırıp atın. Kabuk ve çekirdeklerinden ayrılan domates, sarı renkli domates suyu ve püre haline gelir. Bu sarı renkli suyu ve püresini birbirinden ayırmak için karışımı bez torbalardan süzmek gerekir. Sarı su püreden ayrıldıktan sonra elinizde salçanın özü kalır. Bu adımdan sonra salçayı iki şekilde hazırlayabilirsiniz.
GÜNEŞTE KURUTMA YÖNTEMİ
Güneşte bekleterek hazırlamayı tercih ederseniz, önce salça özüne tuzu ekleyip karışımı geniş tepsilere koyun. Fazla suyunu çekmesi ve uygun kıvama ulaşması için bu tepsileri güneşte bekletin.
Güneşte bekletirken, tepsilerdeki domatesi günce iki kez karıştırın ve üzerlerinde toz, toprak, vb. gibi yabancı maddeler birikmemesine dikkat edin. Güneşte kurutma yöntemi sırasında salçanın üzerinin kabuklanmamasına ve küflenmemesine dikkat etmek gerekir. Yaklaşık 4-5 gün sonra tepsilerdeki domates suyunu iyice çeker ve uygun kıvama ulaşır.
EVDE KAYNATMA YÖNTEMİ
Eğer hazırladığınız domates püresini güneşte kurutarak salça yapma imkanınız yoksa evde kaynatma yöntemini kullanabilirsiniz. Domates püresini büyük bir kazana koyup tuzunu ekledikten sonra iyice suyunu çekene kadar kaynatın. Kaynarken sık sık karıştırmayı unutmayın.
İyice suyunu çekip kıvamını bulduğunda salçayı sıcakken, daha önceden sıcak suyla iyice yıkanmış kavanozlara koyun. Kavanozların ağzına bir parmak kadar zeytinyağı koyup kapaklarını sıkıca kapatın ve kavanozları ters çevirin.
Sulu domateslerden daha az salça elde edeceğinizi unutmayın. Etli domatesler (armut domates) salça yapımı için daha uygun olur. 20 kg armut domatesten yaklaşık 2-3 kg salça elde edilebilir. Seçtiğiniz domatesin tadı salçanızın da tadını doğrudan etkiler. Hazırlayacağınız salçayı uzun süre saklamak ve kullanmak niyetindeyseniz daha çok tuz kullanmanız gerekir. Salçayı en sağlıklı şekilde cam kavanozlarda saklayabilirsiniz. Salçanızın bozulmasını istemiyorsanız büyük boy kavanozlar yerine orta boy kavanozlar tercih edin. Bir kez açılan kavanozu uzun süre bekletmeyin, bozulmadan tüketin.
ORGANİK EV SALÇASININ FAYDALARI
Organik salça, içeriğindeki A, B1, B2, C, K vitaminleri, niacin, karbonhidrat, organik asitler, potasyum ve demir gibi bileşiklerden dolayı vücudun ihtiyacı olan vitamin ve mineralleri barındırır.
Organik salçanın sağlığa en önemli katkısı ise içerdiği likopenden kaynaklanmaktadır. Likopen sebze ve meyvelerde doğal olarak bulunan karetenoid ailesine ait bir pigmenttir. İnsan vücudu likopen üretemez. Likopenin % 85`i domates ve domates ürünlerinde (salça, ketçap vs.) bulunmaktadır. Üstelik domates ürünleri taze domatesten çok daha büyük likopen kaynaklarıdır. Çünkü ısı likopenin etkinliğini arttırır. Isıl işlemden geçen domates ve biber ürünleri gerçek birer likopen deposudur. Likopen son yıllarda yapılan çalışmalar ile prostat kanserine iyi gelen tek şey olarak belirlenmiştir. Bunun yanında, kolon, rahim ve göğüs kanserini önlemede ve de yaşlıların bağışıklık sistemini güçlendirmede likopenin etkisi ispatlanmıştır.
Likopen aynı zamanda antioksidan bir madde olduğu için hücreleri serbest radikallerin hasarından korumakta, hücreler arasında bağları güçlendirmekte, cildi korumakta ve yaşlanmayı geciktirmektedir.
Kanama eğilimini azaltır, damar duvarını genişletir.
Katarakt oluşumunu geciktirir.
Yüksek homosistein seviyelerini düşürebilir.
Yaşlılığa bağlı “makula dejenarasyonu” gibi önemli bir görme sorununu önler.
Osteoartirit tipi romatizmal sorunları azaltabilir.
Bağışıklık sitemini destekler.
Göğüs kanserinde kanserli hücrelerin çoğalmalarını azaltabilir.
Yüksek serum seviyeleri ile rahim kanseri riskini düşürür.
Kolon kanserinden korunmada da etkilidir.
Endometrial kanserde kanserli hücrelerin çoğalmasını azaltır.
Vücudun rahim kanseri, özafagus kanseri ve karaciğer kanserinden korunmasını güçlendirir.
Ağız kanserine karşı da güçlü bir destektir.
Pankreas ve yutak kanserine karşı korur.
Likopen prostat, kanserinin görülme riskini düşürür, mide kanserine karşı korur.
LDL (kötü huylu) kolesterolü düşürür. Dolayısıyla kalp sağlığını korumaya da yardımcıdır.