Sudan’da nisan ortasından bu yana süren ve 10 bine yakın can kaybının yaşandığı ordu ve Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasındaki çatışmaların yoğunluğu, başkent Hartum ve çevresinden batıdaki kentlere kaydı.
Başkent Hartum'da Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı savaşın ilk günlerinden bu yana elinde bulunduran, havalimanı ve genelkurmay karargahını kuşatmasını sürdüren ve vatandaşların evlerine yerleşen HDK, aylar sonra Suudi Arabistan ve ABD’nin arabuluculuk yaptığı barış müzakerelerinin öncesinde batıdaki kentlerde saldırılarını hızlandırdı. HDK, askeri ve ekonomik açıdan oldukça kritik olan ülkenin ikinci büyük kenti Nyala'yı 27 Ekim’de ele geçirdi.
Sudan'ın batısında yer alan Güney Darfur eyaletinin başkenti konumundaki Nyala'nın ele geçirilmesi, ülkede nisan ortasından bu yana devam eden savaşta bir dönüm noktası olabilir. Nyala kentinde kontrolün sağlanması, Darfur'daki eyaletlerin kontrolüne ve ülkenin doğu tarafındaki kentlere doğru yayılma potansiyeline kapı aralıyor.
HDK, başkent Hartum'da önemli kazanımlar elde etse de ordu, Hartum'daki önemli üslerini elinde tutmaya devam ediyor.
Darfur taraflar için kilit rol oynuyor
Yüz ölçümü açısından Sudan’ın yaklaşık 4’te birine denk gelen Darfur bölgesi, 15 milyona yakın nüfusa ev sahipliği yapıyor.
Bölge kuzey, güney, orta, doğu ve batı olmak üzere 5 eyaletten oluşuyor. Nyala, El Faşir, El Cuneyne, Zalince ve Dain bölgenin başlıca büyük kentleri.
Güney Darfur eyaletinin başkenti Nyala ve Orta Darfur eyaletinin başkenti Zalince, HDK’nin kontrolünde. HDK son olarak 2 Kasım’da Doğu Darfur eyaletinin başkenti Dain’in kontrolünü ele geçirdiğini iddia etti.
Çatışmaların sürdüğü Batı Darfur eyaletinin başkenti El Cuneyne ve Kuzey Darfur eyaletinin başkenti El Faşir'de ise HDK ciddi varlık gösterse de orduya ait karargahları ele geçirebilmiş değil. ABD yönetimi, dün HDK’nin El-Faşir kentine yönelik büyük çaplı saldırı düzenleyeceğine ilişkin raporların endişe verici olduğunu belirterek, çatışmalara son verilmesi çağrısında bulundu.
Dünyadaki Arap sakızı arzının yüzde 70'inin sağlandığı Sudan’da Arap sakızı üretimi açısından zengin Darfur bölgesi, önemli ölçüdeki tarım ve hayvancılık potansiyelinin yanı sıra çeşitli madenlerle petrol yataklarını içerisinde barındıran zengin bir bölge.
HDK’nin başkentin ardından batıdaki hakimiyetini de giderek güçlendirmesi sonrası gözler ülkenin güneyinde yer alan Kuzey Kurdufan eyaletinde kuşatma altındaki El Ubeyd kentine çevrildi. HDK’nin, ülkenin orta kesimindeki Cezire eyaletinin başkenti Vad Medeni önlerine yaklaşması ve halk arasında yakın zamanda kente de bir saldırı gerçekleştirileceği söylentileri, yüz binlerce sivili etkileyecek yeni bir göç dalgasıyla doğudaki kentlerde de huzursuzluğa sebep oluyor.
HDK’ye yakın sosyal medya hesaplarından yapılan paylaşımlarda, operasyonlarla hedefin ordunun gelir kaynaklarını kesmek ve harekat kabiliyetini kısıtlamak olduğu, savaşın kendileri için yeni başladığı ve son haftalarda elde ettikleri kazanımlarla HDK’nin Suudi Arabistan’daki müzakere masasına güçlü oturup şartları HDK’nin belirleyeceği ileri sürülüyor.
HDK, geçen hafta, Batı Kurdufan eyaletindeki Belile petrol sahasında kontrolü ele geçirdiğini duyurmuştu. Belile sahası, ülkenin en büyük petrol rafinerisi olan Hartum Bahri’deki El Ceyli rafinerisini ham petrolle besleyen ana saha olarak biliniyor. HDK, Batı Kurdufan’ın Baba Nusa kentinde de varlık gösteriyor.
Güney Kurdufan eyaletinin ise kuzey kesimlerinde HDK güçlerinin bulunduğu belirtiliyor. Böylece, HDK ülkenin batı, güney ve orta kesimlerindeki 9 eyalette ordu ile çatışmalarını sürdürürken kalan 9 eyalette ise herhangi bir şekilde varlık gösteremiyor.
Silahlı hareketlerin pozisyonu
Darfur Bölgesi Başkanı ve Sudan Kurtuluş Hareketi lideri Mini Arko Minawi ile Adalet ve Eşitlik Hareketi lideri ve Sudan Maliye Bakanı Cibril İbrahim’e bağlı askeri güçler sahada tarafsızlığını koruyor ancak her iki hareketin de liderleri hükümetle hareket ediyor.
Sivil Demokratik Güçler Oluşumu Başkanı ve Egemenlik Konseyi Üyesi El Hadi İdris ve Sudan Kurtuluş Güçleri İttifakı lideri ve Egemenlik Konseyi üyesi Tahir Hacer, eski iktidar koalisyonu Özgürlük ve Değişim Güçleri Merkez Konseyi ile beraberler ve HDK’ye daha yakın görüntü veriyor.
Sudan'da hükümetle yıllardır silahlı mücadele yürüten ayrılıkçı Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey (SPLM-N) lideri Abdülaziz El-Hılu ve Sudan Kurtuluş Hareketi (Ordusu) (SLM/AW) lideri Abdulvahid Nur da iç savaşa müdahil olmayan taraflardan.
SPLM, 2011'den bu yana ülkenin güneyindeki Güney Kurdufan ve Mavi Nil bölgelerinde iki bölge için özel bir statü elde etmek amacıyla savaşıyor.
Örgüt, iç savaşın başladığı günden bu yana zaman zaman ordu güçleriyle karşı karşıya geldi.
Hükümet güçleriyle 2003'ten beri çatışan Nur liderliğindeki Sudan Kurtuluş Hareketi, geçen yıl askeri darbeyle görevine son verilen eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir yönetimi ile müzakereyi reddettiği gibi, geçiş hükümetinin şu ana kadarki doğrudan ya da dolaylı tüm çağrılarını da geri çevirdi.
İki taraf da savaşın süreceğinin sinyallerini veriyor
HDK'nin sivil yerleşim alanlarına konuşlanması silahlı kuvvetleri zorluyor ancak ordunun hava gücünü elinde bulunduran tek taraf olması sahada dengeleri ordu lehine değiştiriyor.
Halihazırda başkentteki Vadi Seyyidna, Kuzey eyaletindeki Merovi ve güneydeki Ubeyd kentindeki askeri hava üsleri başta olmak üzere ordu buralardan havalandırdığı jetlerle tank ve toplarının bulunduğu karargahlardan saldırarak başkentteki HDK üstünlüğünü kırmaya çalışıyor.
HDK’nin operasyonlarını batıdaki kentlerde yoğunlaştırdığı şu günlerde ordu güçlerinin ise başkent Hartum’daki HDK noktalarına hava destekli geniş çaplı saldırı hazırlığında olduğu belirtiliyor.
Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, 31 Ekim’de başkentin kuzeyindeki Vadi Seyyidna askeri hava üssünde askerlere hitaben yaptığı konuşmada, HDK’nin barışı reddetmesi durumunda askeri çözümden başka seçenekleri olmadığını ifade etti.
HDK lideri Muhammed Hamdan Dagalu'nun kardeşi ve HDK komutanlarından Abdurrahim Dagalu da 1 Kasım’da, tüm Sudan'ın kontrolünü ele geçireceklerini iddia ederek orduya teslim olma çağrısında bulundu.
6 milyona yakın sivil evlerini terk etti
Doğu Afrika ülkesi Sudan'da 15 Nisan'da ordu ve Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında iktidar mücadelesi nedeniyle çatışmalar başlamıştı.
Sudan İnsan Hakları Gözlemevine (SOHR) göre, 15 Nisan'da başlayan ve tüm şiddetiyle süren çatışmalarda, yaklaşık 10 bin kişi hayatını kaybetti, 25 milyon Sudanlı insani yardıma muhtaç hale geldi.
Birleşmiş Milletlere göre, 4,6 milyonu ülke içinde olmak üzere 5,8 milyon kişi evini terk etmek zorunda kaldı.
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, 6 Eylül'de, devlete karşı isyan ettiği, vatandaşlara karşı ağır ihlallerde bulunduğu ve ülkenin altyapısını kasıtlı olarak sabote ettiği gerekçesiyle paramiliter HDK'yi feshetme kararı almıştı.
Burhan, uluslararası topluma, HDK'yi "terörist grup" olarak kabul etmesi çağrısında bulunmuştu.
Bölgesel ve uluslararası ateşkes ve müzakere girişimleri, tarafların karşılıklı ihlal suçlamaları ve öne sürülen şartlarda anlaşılamaması nedeniyle şu ana kadar başarısız olmuştu.
Başkent Hartum’un neredeyse yarıdan fazlasının HDK kontrolüne girdiği ülkede, hükümet ve ordunun komuta kademesi ülkenin doğusunda Kızıldeniz kıyısındaki Port Sudan’da faaliyetlerini yürütüyor.
Son olarak 29 Ekim’de Suudi Arabistan’ın Cidde kentinde Suudi Arabistan ve ABD arabuluculuğunda başlayan müzakerelerden henüz bir sonuç alınamadı.