Aksaray şehir merkezinde Zinciriye Medresesi ile Azmi Milli Un Fabrikasının bitişiğinde yer alan Sultan 2. Abdülhamid Han’ın Serkarini Ortaköylü Hacı Ali Paşa tarafından yaptırılan Tarihi Paşa Hamamı işlevselliğini devam ettirerek bugüne ulaşan tek hamam olarak kabul ediliyor. Selçuklu eseri olan kentteki 2. Kılıçarslan Hamamının Osmanlı Döneminde işlevselliğini yitirmesi ile yapılan hamam hala kentin tek tarihi hamamı olarak ayakta duruyor.
Kadın ve erkek hamamı olarak iki kısımdan oluşan yapı, bugüne kadar sadece restorasyon ve pandemi döneminde kapatıldı. Düzgün kesme tüf taştan yapılan hamamın, iki küçük, dört de büyük olmak üzere toplam altı kubbesi bulunurken, mimarisinde düşünülen sistemle ısıtılıyor.
Horasan harcı ile karıştırılmış olan kızıl tuğla ve tüf taşların altındaki ocakta yakılan odunların ateşi ve dumanların tüteklerle bacalarda gezmesiyle ısıtılan hamam, yapıldığı günden bugüne kadar aynı sistemle ısıtılmaya devam ediyor.
Bu özelliği ile Osmanlı Döneminden bugüne gelen hamamlar arasında tek olan Tarihi Paşa Hamamı şehir merkezinde vatandaşları konuk ediyor.
Hamamın yapılışı ve odun ateşi ile ısıtıldığını anlatan hamamın işletmecisi Ahmet Etlik, “Aksaray’ımızın ilk ve tek Osmanlı eseri. Özelliklerine gelince, 6 kubbeli tamamen orijinal bir şekilde odun ateşiyle ısınmaktadır. Tütekler ve bacalardan dumanların gezmesi sayesinde ısıtılmaktadır. 1800’lü yıllarda Ali Paşa tarafından yapılmış bir eserdir. Burası kızıl tuğlalar ve tüf taşların, Aksaray’ın kendi taşlarından yapılmış bir mimari yapıya sahiptir.
Isıtma sistemimiz tamamen odun ateşiyle tütekler ve bacalardan dumanın gezmesiyle oluyor. Aksaray’ımız Selçuklu eserleriyle dolu olan bir Selçuklu şehri fakat Aksaray’ın tek Osmanlı eseri Tarihi Paşa Hamamıdır. Mimari yapısı tamamen Osmanlı’yı anlatır.
6 kubbeli kızıl tuğlaların tüf taşlarıyla Horasan harcı ile karıştırılmasıyla yapılmıştır. İşletmemizi ben yaklaşık 15 yıldır işletiyorum. Hiç kapanmamış bir hamam sadece restorasyon zamanında kapatılmış bir hamamdır. İşletme devamlı çalışarak bu hale gelmiş bu zamana kadar. Selçuklu eserlerinden 2. Kılıçarslan Hamamı’nın iş göremez hale gelmesinden dolayı Tarihi Paşa Hamamı, Yeni Hamam adıyla Ortaköylü Ali Paşa tarafından yapılmıştır” dedi.