Dursun EROĞLU / EKOHABER
Sanayi üretiminin kalbinin arttığı OSB’lerde son iki aydır elektrik ve doğalgaz tüketimde kaydedilen artışlara rağmen üretimin ciddi bir ivme kaybettiği anlaşılıyor. Bursa’daki OSB çevrelerinden ediğindiğimiz bilgilere göre, “İşler hiç de parlak değil.” Ancak sanayici büyük bir umutla mevcut konumunu korumaya, “ayakta kalmaya”; her fırsatı değerlendirerek üretimini normal seyrinde sürdürmeye çalışıyor. Yeni yatırımdan da geri durmuyor, ancak yatırımlar büyük ölçüde “beklemede”...
Ekohaber’in edindiği bilgilere göre, Organize Sanayi Bölgelerinde son dönemde en önemli kırılma noktası 15 Temmuz oldu. Başarısız darbe girişimi her ne kadar ekonomi alanının dışında bir olay gibi algılansa ve başarısız kalsa da, siyasette ortaya çıkardığı durum piyasada adeta şok etkisi yarattı. Elektrik, su ve doğalgaz kullanımı ile ilgili kriterler Temmuz ayında üretim çarklarının, önceki aylara göre hayli yavaşladığını gösterdi.
Suriye ve Irak’taki gelişmeler, sınır ötesi askeri harekatlar ve içerideki şiddet olaylarının devamı, Temmuz’daki sarsıntının kısa sürede atlatılması ve toparlanmayı sürekli “ileri bir tarihe” ertelerken, sanayi bölgelerinde üretimde “dip” Eylül ayında yaşandı.
İNŞAATLAR ‘BEKLİYOR’...
Sanayi bölgelerindeki yatırım iklimin en önemli kriterlerinden birisi yeni fabrika veya kapasite artış yatırımları. Yani inşaatlar. Fabrika inşaatları yapan firmalardan aldığımız bilgilere göre, inşaatlarda büyük bir yavaşlama var. Firmaların yatırım kararlarını fiilen askıya aldıklarını kaydeden bir sektör temsilcisi şu değerlendirmeyi yaptı: “Örneğin bir ciddi firma yeni tesisler yapacak, toplamda 35 milyon liralık bir inşaat bu. İşe de başlanmıştı. Ama şimdi ‘zamanı var’ diyor, ‘hele bir bekleyelim’ diyor. Birşey de diyemiyorsun, çünkü sanayici de önünü göremez oldu. İnşaat işleri yavaşlayınca biz de firma olarak çalışanlarımıza karşı zor durumda kalıyoruz. Onları kaybetmek istemiyoruz, ama ücretsiz izne falan çıkarıp bir çıkış bulmaya çalışıyoruz.” Sanayi bölgelerinde yeni fabrika yatırımlarının “beklemeye alındığı” ifade edilirken, prefabrik işyeri inşaatlarının da büyük ölçüde durduğu ifade ediliyor. Bir yetlili, “Prefabrik olarak en düşük, en zayıf dönemi yaşıyoruz. Daha önce bu kadar durgunluk görmemiştim. Bu yılın sonuna geldik. Şimdi yatırım kararlarının yeni yıl için alınmasını bekliyoruz.
Umudumuz gelecek yılda” diye konuştu.
DOSAB’DA 17 FİRMA DURDU
Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi (DOSAB) 359 firaya ait toplam 429 işletme ile Bursa’nın en büyük ikinci OSB’si durumunda.
DOSAB Bursa tekstilinin kalbi. Bölgede tekstil sektörü 310 işletmede toplam 18 bin 223 kişi çalışanıyla birinci sırada yer alıyor.
Otomotiv sektörü ise TOFAŞ’ı da içine alan ikinci büyük grup. DOSAB’daki 31 otomotiv kuruluşunda toplam 15 bin 320 kişi çalışıyor.
DOSAB’da son bir yıl içinde üretime başlayan firma sayısının 15 olduğu öğrenildi.
Ancak, buna karşılık, aynı sürede faaliyetini durduran firma sayısı 17 olmuş. Faaliyetini durduran firmaların adı açıklanmazken, tekstil sektöründe ihracattaki gerilemenin bölgeyi etkilediği, durgunluktan en çok tekstil ve boyahanelerin etkilendiği ifade ediliyor.
Bölgede sanayi parsellerinin tamamına yakını dolu olduğu için yeni fabrika inşaatı söz konusu değil. Burada firmaların yeni yatırımları genellikle irtifa artışından kaynaklı, mevcut binada yükseklikleri artırma veya makine teknoloji yatırımı şeklinde gerçekleşiyor. Bölgede yeni yatırımların ise “hareketli olmadığı” ifade edidi.
BOSB’DA ÇARKLAR ‘DÖNÜYOR’...
Bursa’nın en büyük OSB’si durumundaki Bursa OSB’de (BOSB) piyasadaki olumsuzluklara rağmen üretim ve yeni yatırım çabaları sürüyor. BOSB’da sorularımıza verilen yanıtlar şöyle:
“Bölgenizde faaliyet halinde olan kuruluş sayısı, işgücü ile en çok hangi sektörlerde olduğunu öğrenebilir miyiz?
Türkiye’nin ilk organize sanayi bölgesi olan Bursa Organize Sanayi Bölgesi’nde 679 hektarlık toplam alanında 250 firma faaliyet göstermektedir. İş gücü olarak tekstil sektöründe, otomotiv ve yan sanayinde, makina sanayinde, metal sanayi ve endüstrisinde, kimya sanayinde, plastik ve kauçuk sanayinde, gıda sanayinde, inşaat sektöründe, atık-geri dönüşümünde, enerjide ve diğer sektörlerde işgücü ile faaliyette bulunmaktadır.
Bursa OSB’de yaklaşık 48 bin kişi istihdam ediliyor.
Firmaların genel profili nasıl.
Hangi sektörler ağırlıklı?
250 işyeri faaliyette. Tekstil sektöründe 75, otomotiv ve yan sanayinde 53, makine sanayinde 25, metal sanayi ve endüstrisinde 16, kimya sanayinde 12, plastik ve kauçuk sanayinde 12, gıda sanayinde 4, inşaat sektöründe 6, atık-geri dönüşümünde 6, enerjide 5 firmanın ve kalan 36 firmanın da değişik sektörlerde faaliyette.
Son 1 yıl içinde faaliyete başlan kuruluşlar hakkında bilgi verir misiniz?
Bölgemizde mevcut fabrikalar çalışmaya devam ederken yeni yatırımlar da geliyor. Yılın ilk 11 ayında bölgemizde 8 yeni fabrika yapılmak üzere 37 bin 600 metrekare alan için inşaat ruhsatı verildi. Bu da göstermektedir ki yeni yatırımlar aralıksız devam etmektedir.
Sanayicimiz işinin başında olup asli vazifesi olan üretim yapmak, istihdam sağlamak, ihracat gerçekleştirmek suretiyle ülkemiz ekonomisine katkı sağlamaya devam etmektedir.
Yakın zamanda inşaatı başlayacak yatırımlar hakkında bilgi verir misiniz?
2 fabrikada ilave inşaat planlanıyor. (23 bin 500 metreküp ve 6 bin 500 metreküp)
Son 1 yıl içinde faaliyetlerini durduran firmalar hakkında bilgi verir misiniz?
Bölgemiz içerisinde 1 yıl içerisinde faaliyet durduran 2 firma vardır. 2 Firma farklı adreslere taşınmıştır. Faaliyetini durduran firmalarımız YÜCELTEKS Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Ve SCHMİTTER Otomotiv Sanayi ve Ticaret LTD.ŞTİ.”
HASANAĞA’DA İŞLER ‘AĞIR ÇEKİM’...
Hasanağa OSB’de (HOSAB) halen 89 firma üretim yaparken, 4 firma fabrika inşaatını sürdürüyor. Boş parsel sayısı 21 olan HOSAB’da firmaların 30’u otomotiv sektöründe faaliyet gösteriyor. KARSAN dışındaki otomotiv firmaları yan sanayi kuruluşları. Bölgede makine ve teçhizat sektöründe 16, plastik ve kauçuk ürünleri imalatında 13, metal sanayiinde 11, kimyasal ürün imalatında 5, gıda sektöründe 5, mobilya sektöründe 4 firma üretim yapıyor. HOSAB’da çalışan sayısı ise 9 bin 250 kişi.
Bölgede son bir yıl içinde üretime başlayan firmalar Orjin Otomotiv Ticaret ve Sanayi A.Ş., Freudenberg Sealing Tekchnologies A.Ş., Youngsan TR Palet Lojistik A.Ş. ve AL-KOR Makine Kalıp A.Ş olarak sıralanırken, inşaatına başlanan yeni yatırımlar ise şunlar: Fabio Hava Süspansiyon Sistemleri ve Yedek Parçaları A.Ş., Uzan Elektrik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., Bilim Çelik Yapılar ve Harfiyat İmalat Montaj İnşaat Makine Ltd. Şti.ile SİMGE MAT Asfalt plentleri üretim tesisi. İnşaatlar ağır yürüyor.
HOSAB’da son bir yıl içinde faaliyetini durduran firmalar ise şöyle: Conbel Conta Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., Sandeks İthalat İhracat Ltd.Şti. ve Arimis Plastik Koltuk Sistemleri A.Ş.
KAYAPA’DA ‘KİRALIK FABRİKA’ İNŞAATLARI...
Kayapa Islah OSB’de şu anda devam eden toplam 30 fabrika inşaatı var. Ancak bunların büyük bölümü, yeni tesis, büyüme, kapasite artışı vs. nedenlerle sanayi kuruluşlarınca yapılan inşaatlar değil.
İnşaatların yüzde 75’i, bölgede arazi sahibi olan kişilere ait olan inşaatlar. Bu kişilerin fabrika binalarını kiraya vermek amacıyla yaptıkları bildiriliyor. Bölgedeki 87 hektar arazinin yaklaşık yarısının, üzerinde sanayi kuruluşu olmayan boş arazi olduğu düşünüldüğünde, kiraya vermek için fabrika yapımı önem kazanıyor. Yani bölgenin yarıdan fazlası boş. Sanayi bölgelerinde arsa sahibi olan, ancak sanayicilikle ilgisi olmayan kişilere neredeyse bütün OSB’lerde rastlandığı biliniyor. Ancak Kayapa’da sanayi parseli sahibi kişiler arasında sanayici olmayanların sayısı dikkat çekiyor. Adının açıklanmasını istemeyen bir yetkili, olayı anlatırken, şu değerlendirmeyi yaptı:
‘KOLAY PARA KAZANMA...’
“Maalesef bu inşaatların sahipleri sanayici falan değil. Hepsi kiraya verilmek üzere yapılıyor. Tabiri caiz görün, rant işi bu. Adam arazisini satmıyor, üzerine bina yapıyor, kiraya veriyor.
Son yıllarda en kolay ve en rahat para kazanma böyle oluyor. Böyle bir moda var. Düşünün bu fabrikaların kirası metrekare başına 8-10 lira. Yani bin metrekare yer kiralayacağım, dediğin zaman aylık 10 bin lira kira ödemek durumundasın. Sadece Kayapa değil Çalı’da da, Hasanağa’da da var bunlar. Ama bizim kadar değil galiba. Çünkü en kolay para kazanma şekli bu. Burada faaliyet göstermek için gelenler zaten küçük ve orta ölçekli firmalar. Düşünün 5 dönüm bir yer kapmışsan, aylık 50 bin lira kira gelirin var. İnanın, bu durum sanayiciye de kötü örnek oluyor. Yani adam şimdi düşünüyor: Ben 2 bin metrekare kapalı yere aylık 20 bin lira kira veriyorum. Ama bakıyorum ayda o kadar net kazanca sahip değilim ki...
Üretimle uğraş, işçiyle uğraş, çalış didin, sonuçta mal sahibi kadar para kazanamıyorsam, o zaman ben niye üretim yapayım ki? Ben de gidip bir fabrika kurayım, vereyim kiraya, hiç ter dökmeden, hey aybaşı hesabıma yatsın paralar...”
Kiralık fabrika inşaatları devam ederken, son 6-7 aydır bölgede kiralama taleplerinin de durduğu belirtiliyor.
Bölgeden bir yetkili, “Haziran’dan bu yana ne kiralayan oldu, ne de yeni gelen. Yatırım yapma isteği yok. İstemiyor insanlar. Kimse önünü göremiyor. Elinde parası olan da cesaret edemiyor” diye konuştu.
Kayapa’da son bir yıldır devam eden fabrika inşaatlarının bir bölümünün işini büyütmek isteyenlere, birkaç inşaatın ise bölge dışından ilk kez yatırım yapanlara ait olduğu ifade ediliyor. Bunlara ilişkin firma ismi verilmezken, “KOBİ” oldukları, çok farklı sektörlerde faaliyet gösterdikleri ifade edildi.
MERMERCİLERE ÇİN DARBESİ...
Mustafakemalpaşa’da üretimin can damarlarından birisi de mermercilik. Mustafakemalpaşa Mermerciler OSB’de firmalar en çok Çin’den yana dertli.
“Mermer piyasası çok bozuk” diyen bir yetkili, MKP Mermerciler OSB’de firmaları en olumsuz etkileyen şeyin Çin hükümetinin “Türkiye’den ithalat yapmayın, gidip Türkiye’de ocak satın alın” diye özetlenecek politikası olduğuna dikkat çekti.
Çinlilerin başta Afyon olmak üzere pek çok yerde mermer ocağı kiraladığını, satın aldığını söyleyen yetkili, “Bizim en büyük mermer pazarımız, müşterimiz Çin idi. Şimdi artık mermer ithalatından vazgeçip burada ocak çalıştırmaya başladılar. Bir ocak, metrekareye göre değişmekle birlikte, diyelim 500 bin lira. Bu daha işlerine geliyor. Mesela Kemalpaşa beyazı mermeri satıyorduk, artık eski tat yok. Beyaz yerine daha çok bej mermer istiyorlar, o da Afyon’da var. Buraya ocak almaya bile gelmiyorlar” dedi.
Mermer pazarlarından Türkmenistan’ın komşusu ülkelerden ithalata başlamasının da etkili olduğu ifade ediliyor. Örneğin “Vietman beyazı” dış pazarda MKP mermerinin en ciddi rakibi olmuş.
8 mermer firmasının faaliyet gösterdiği bölgede 250 civarında işçi çalışıyor.
Bölge toplam 80 hektar, ancak büyük bölümünde henüz kamulaştırma tamamlanmış değil.
Mermerciler, iç piyasada da mermer işlerinin azaldığını, özellikle ödemelerde sıkıntı yaşadıklarını kaydettiler.
MUSTAFAKEMALPAŞA OSB’DE ‘KÜÇÜLME’...
Mustafakemalpaşa OSB’de çoğu KOBİ statüsünde sayılabilecek, farklı sektörlerden 33 firma faaliyet gösteriyor. Bölgede son bir yılda 4 firma faaliyete başlamış.
Halen devam eden 3 yatırım var ve tamamlandığında toplam 100-150 kişinin istihdam edilmesi planlanıyor. Ancak inşaatların “eski hızında olmadığı” belirtiliyor.
Bölgede yaklaşık 470 dönüm alana kurulacak büyük bir yatırım projesi ise fiilen “beklemeye” alınmış. Bölgede yapı ruhsatı alarak inşaata başlayan firma sayısı 6. Son bir yılda metal sektöründe faaliyet gösteren bir firma ise faaliyetini durdurmuş. Mustafakemalpaşa OSB’de yatırım ikliminin “bozuk” olduğunu söyleyen bir yetkili, durumu anlatırken, “Aslında soru şu:
Şimdi elinde 1 milyon doların olsa ne yaparsın?’ Kaç kişi önünü göremediği bir ortamda sanayiye yatırım yapar?
Niye yatırım yapacaksın. Üretemiyorsan işçiyi nasıl istihdam edeceksin. Nasıl elinde tutacaksın? Gördüğüm bütün işadamı arkadaşlarda endişeli bir hal var. Kimse önünü göremiyor. İklimi iyi görmeyince de herkes kendisini, elindekini korumaya alıyor. Şu anda burada her şey bekliyor” ifadesini kullandı.
Bölgede bazı firmaların işçi çıkardığı ve üretimi düşürdüğü ifade ediliyor.