21 yaşındaki eski psikoloji öğrencisi Rus Philipp Budeikin tarafından 2013 yılında yazılan ancak 2016 yılında adı duyulan ‘Mavi Balina’, tüm dünyada ailelerin korkulu rüyası haline geldi. Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Fehim Köylü, Rusya’da 130’un üzerinde, Türkiye’de 140’ın üzerinde ve başka ülkelerde de çok sayıda intihara neden olduğu öne sürülen ‘Mavi Balina’nın aslında bir oyun değil trojen ya da virüs olduğunu ifade etti. Yrd. Doç. Dr. Köylü, “Sosyal medyada ‘Mavi Balina’ oyun tabir ediliyor ama buna oyun demek yerinde değil. Anlatılanlara göre insanlar bunu bir şekilde cep telefonlarına, tabletlerine ya da bilgisayarlarına yüklüyor ve yükleyince fotoğraf ya da videolarına erişim izni istiyor. Öyleyse bu bir oyun olamaz. Olsa olsa trojendir, virüstür” dedi.
Yurt dışında yapılan bazı incelemelere göre söz konusu intihar olaylarının sayısının bu denli yüksek olmadığını belirten Yrd. Doç. Dr. Köylü, yine benzer kaynaklara göre ‘Mavi Balina’ ile direkt bağlantı kurulamadığı gibi intihar olaylarının aslında yine Ruslar tarafından kullanılan “Vkontakte” adlı sosyal ağdan kaynaklandığını söyledi. Olayın viral reklam boyutu olduğunu da öne süren Yrd. Doç. Dr. Köylü, en nihayetinde sayı az da olsa sosyal ağların etkisiyle bir takım intihar vakalarının yaşandığını ve bu durumun aile eğitiminin önemini ortaya koyduğunu ifade etti.
“EBEVEYNLER DİJİTAL DÜNYADA ÇOCUĞUNU YALNIZ BIRAKMAMALI”
ERÜ İletişim Fakültesi Arş. Gör. Onur Önürmen ise, aileleri uyanık olmaya davet etti. ‘Mavi Balina’ benzeri uygulamaların cep telefonu, tablet ya da bilgisayardaki fotoğraf ve belgelere erişim izni istediğini vurgulayan Önürmen, “Özellikle çoklu ve sohbet fonksiyonunun olduğu oyunlarda ebeveynlerin daha da dikkatli davranmalarında fayda var. Çünkü neticede kimlikler gizli ve çocuğunuzun kiminle sohbet ettiğini bilmiyorsunuz. Bundan dolayı proaktif olmakta fayda var hatta çocukla birlikte oyun oynamak, gerekirse çocuğa rakip olmak yani dijital ortamda bile olsa geçirilen zamanı birlikte değerlendirmek daha faydalı olacaktır” diye konuştu.
“KAMU SPOTU YAPILMALI”
Ailelerin dışında devlet kurumlarına ve eğitimcilere önemli görevler düştüğünü dile getiren Önürmen, “Nasıl ki devlet örneğin vergi kaçakçılığı, tarım gibi konularda kamu spotu yapıyorsa bununla ilgili kamu spotlarını da bir an önce hazırlayıp çeşitli kanallar vasıtasıyla topluma duyurmalı. Bir de konunun eğitim ayağı var. Eğitimcilerimizin de bu konuda daha etkili ve öğrencileri bilinçlendirmeye yönelik çalışmalarda bulunmasında fayda var” ifadelerini kullandı.
AÇIK KAYNAKLAR NE DİYOR?
Öte yandan açık kaynaklara ve şüpheli haberleri doğrulayan bazı internet sitelerine göre 2016 yılında Novaya Gazetesinde yayımlanan bir makale ile ön plana çıkan ‘Mavi Balina’, gazete tarafından Rus merkezli Vkontakte sosyal ağında F57 grubuna ilişkin çok sayıda intihar girişimi ile ilişkilendirilerek, ülkede panik yaşanmasına neden oldu. Novaya Gazetesi, daha sonraki süreçte farklı ülkelerde yapılan yayınlarda iki site arasında nedensel bağ kurmakla eleştirildi. Novaya Gazetesi en azından 80 intiharın ‘Mavi Balina’ ile bağlantılı olduğunu bildirmesine rağmen Radio Free Europe’un yaptığı bir soruşturmaya göre adı zikredilen çevrimiçi topluluklarla intiharların bağlantısı kesin olarak bulunamadığını söyledi. Ayrıca Rusya’da yasal verilere göre ergenlik çağındaki intiharlar aile çatışmaları ve genel sıkıntı, öğretmenler, sınıf arkadaşları, arkadaşlar ile çatışmalar ve ayrıca yetişkinlerin şiddet korkusu ve başkalarının küstahlığı ile ilişkilendirildi. BM Çocuk Fonunun (UNICEF) Rusya’daki intiharlara dair raporunda ise ekonomik kriz ve keskin sosyal değişimlerin ön plana çıktığı belirtildi. Dolayısıyla ‘Mavi Balina’ kesin bir intihar nedeni olarak herhangi bir yasal veride yer almadı. Bunun yanı sıra birçok ülkede yasal kurumlar tarafından aileler ve çocuklar için uyarı mesajları yayımlandı. Yine açık kaynaklardaki verilere göre intiharlar, ‘Mavi Balina’dan değil Rina Palenkova adında bir genç kızın Vkontakt’ta fotoğrafını yayınlayıp intihar etmesinden sonra yaygınlaştı. Ancak intihar rakamları yine de 130’u bulmadı. Bazı video siteleri, daha sonra Rina’yı kültleştirdi ve bu olayı bir intihar tarikatının parçası olarak ifade etti. Başta F57 olmak üzere söz konusu gruplar, olayı istismar ederek garip karakterle dolu bir takım videolar yayınladı. Bu karakterlerin içinde bir takım İbranice yazılar, kodlar, numaralar da bulunuyordu. Ancak yapılan araştırmalarda çok da belli olmayan şekillerin içerisinde bir iç çamaşırı firmasının logosu da tespit edildi. F57 de Philipp Budeikin’in işiydi ve sonunda Budeikin tutuklandı. Budeikin’in ifadelerine göre 17 kişi intihar etti. Tüm bu olayların gösterdiği üzere intihar vakalarının sayısı ifade edildiği kadar yüksek olmasa da ya da yapılan incelemelerde doğrudan intiharlar ve ‘Mavi Balina’nın komutları arasında bağ kurulamamış olsa da bir takım sosyal ağlar ya da internet uygulamalarının sakıncalı olduğu ortaya çıktı.
(Selma Kara / İHA)