Sıktı artık, yeter bu deprem konusu diyenler az değildir. Ancak bu şehirde yaşıyorsak bildiğim ne varsa aktarmayı görev sayıyorum. 1855 depremi bu yazı ile bitiyor, deprem çalışmaları ile ilgili özetler, Depremlerin ekonomik kayıpları ve sonunda Kentsel Dönüşüm gelecek. Corona konusunda yeterince yazı var. Ve Deprem asla unutulmamalı.)
Öncü ve Artçı Depremler
Deprem bilimciler, her deprem sonrasında depremin öncü mü, artçı mı olduğu konusunda tartışma yapmaya başlar. Dinlediğimiz bu deprem uzmanlarının verdiği bilgilerin, Bursa’da yaşanan 1855 depremine hiç uymadığını hayretle görüyoruz. Çünkü 1855 yılında, üç ay içinde Bursa'da iki kez şiddetli deprem olmuş…Ilk deprem perşembe gece sabaha kadar 10-15 dakikada bir aralıklarla sürmüş. Hacı Çelebi’ nin deyimiyle "Arz karar etmeyip yer titredi, durdu". Daha sonra her gün 3-5 deprem olmuş. 38-39 günden sonra depremler son bulmuş…Depremler tam unutulup hayat normalleşirken, 45. gün Mart'ın 31'i perşembe gecesi, saat birde, kudret topu gibi havadan bir gürültü kopup saat biri 10 geçe şiddetli bir deprem olmuş. Bu ikinci deprem o kadar uzun sürmüş ki, öncekinin beş katı, belki on katı süreyle etkilemiş. Öyle etkili olmuş ki tarif edilmez. Bazıları çocuğunu bırakıp kaçmış, bazı kimseler korkularından ölmüş…Deprem olduğu gece, sabaha kadar on dakikada bir, beş dakîka bir yer hareket etmiş. Saatte 5-6 kere sallanmış ve yukarı fırlamış. Ancak, ilki kadar şiddetli olmamış. Yazara göre eğer ilki kadar şiddetli olmuş olaydı, Uludağ parça parça olur, dere-tepe dümdüz olurmuş… Örneğin ilk depremde Ulucami’nin iki kapısı yıkılırken ikinci depremde dört kapısı yıkılmış…
"Bursa’nın işi bitti"
1855 depreminin kış ayında yaşanması, depremin tahribatını daha da arttırmış. Çünkü deprem sırasında yıkılan sobalar şehirde birçok yangınlara neden olmuş. Depremler sonunda çıkan yangınlar sonucu, deprem yazarının dediği gibi "Bursa'nın işi bitti". Deprem gecesi şehrin dört yerinde yangın çıkmış…Yangında Hayrettinpaşa, Karakadı, Yiğitköhne, Hasanpaşa, Ebuishak, Bedrettîn, Kirişçikızı, Köseleciler, Şerefüddîn mahalleleri tahrip olmuş. Deprem sonrasında çıkan yangında 12 mahalleden kimi tümüyle, kimi yarısı, kimisi ise kısmen yanmış…Yangın sonrasında Ağaççılar, Kayhan, Okçular başı, Çıkrıkçılar, Tabancacılar, Kundakçılar ile Nalıncılar Hamamı’na kadar olan alan tümüyle yanmış. Çarşı’da da 1100 dükkan ile Karakadı ve Kayguluzade tekkeleri yanmış…Bazı kale duvarları da bu depremde yıkılmış. Kale dibinde bulunan bir ipek fabrikası yıkılıp yangın çıkmış, 40'tan çok işçiyle fabrika sahibi yaşamını yitirmiş…
"150 Minareden sadece 3-4 Minare ayakta kaldı"
Bursa’da sadece konutlar değil, 1855 depreminde, sağlam olarak taştan yapılmış resmi yapılar da yıkılmıştı. Deprem yazarına göre 1855 depreminde Bursa’daki 150 cami minaresinden sadece 3-4 minare ayakta kalmış…Bursa’da yerle bir olan camilerden biri Kayhan Camii imiş. Ayrıca Hayreddinpaşa/ Kümbet Camiî, Şehabeddînpaşa/ Karamanlı Camii, Veledimîzan Camiî tümüyle yıkılmış. Yıldırım Camii de büyük ölçüde tahrip görmüş. Ulucami’nin iki kubbesi tümüyle yıkılmış, dört kubbesi ise büyük tahrip görmüş. Minarelerin ise şerefeleri yıkılmış. Tophane’de "Manastır" olarak anılan ünlü türbe de tümüyle yıkılmış…--devam edecek—
(1855 Bursa depremi)