Bir hafta önce yayınlanmak üzere “THY’nin Turkish’i ne olacak?” diye bir yazı yazıp bir kenara koymuştum. Acil olmadığını düşündüğüm bu konu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamasıyla gündem oldu. Yazımda şu görüşleri ileri sürmüştüm.
Türkiye’ye İngilizce Turkey denilmesinin hikayesi çok eskilere dayanıyor. İngilizce konuşanların “Turkey’ kelimesinin hindi anlamına geldiğini bile bile ülkemize bu adı vermelerine tam yüz yıldır sessiz ve kayıtsız kalmışız. Yurt dışında bu garip kelimeyi duyanların yüzünde beliren o alaycı ifadeden de nasibimi almışımdır.
Ülkemizin adının değişiminden sonra bayrak taşıyıcı THY uçaklarında yazılan Turkish kelimesi değişecek mi acaba?
Türk Hava Yolları “Devlet Hava Yolları İşletmesi” adıyla kuruldu. Bu yıllarda uçakların üstüne Devlet Hava Yolları adı yer alıyordu. Bu isim 1953’te bugünkü Türk Hava Yolları adını aldı. Ondan sonra da uçakların gövdesinin iki tarafına da Türk Hava Yolları - Turkish Airlines ibaresi yazıldı.
Bu uygulama yıllar yılı böyle devam etti. Daha sonra global bir şirket olan THY uçaklarındaki Türkçe yazıları kaldırıldı ve uçakların her iki tarafına da TURKISH AIRLINES yazıldı. Bir süre sonra da THY yönetimi, sadece TURKISH (Türk) yazarak markayı daha da kısalttı.
Dünyadaki bayrak taşıyıcı havayolları uçaklarına ya devlet adını (İran Air) ya milletinin adını (Korean-Koreli) ya da yaşadığı coğrafi bölgenin adını (İberia-İspanya) gibi isimler vermişlerdir.
Aslında Türk milletine ait olduğunu bariz belirtmek için Türk veya Turkish yazılı olmasını anlamak mümkün.
Şimdi madem ülkemizin adı Türkiye diye değişti, acaba diyorum biz de bazı ülkelerde olduğu gibi uçakların üzerine Türkiye Hava Yolları mı yazacağız.
Çünkü biliyoruz ki devlet filosundaki VIP uçakların bir tarafında Türkiye Cumhuriyeti yazılırken, diğer tarafında ise Republic of Turkey yazılıdır. Oraya da Republic of Türkiye diye mı yazılacak?
Uçakların üzerine Turkish diye yazılması dış dünyayla ve de havacılık sektörüyle entegre olmak, markayı belirgin ve daha bilinir yapmak için tercih edilmiştir. Bana göre de doğru yapılmıştır. Turkish sözü Türk ve Türkiye’yı çağrıştırmakta ve Turkey gibi yanlış ve komik anlamalara da kesinlikle sebep olmamaktadır.
Ayrıca tüm havayollarının bir Call Sign (Çağrı Kodu) denilen tanıtma kodu vardır. Türk Hava Yolları’nın şirket kodu TK ve çağrı kodu da ‘Turkish’ diye tescil edilmiştir. Ya bu kod aynı kalacak ya da belki de yabancıların telaffuzda zorluk çekeceği Türkiye mi tercih edilecek?
Burada sorun ‘ü’ harfinden ve okunma zorluğundan kaynaklanacak, yabancı ülkelerdeki meydanlarda kule ile kaptan iletişiminde çoğu kez anlaşmazlıklara neden olabilecek. Bence Turkish kalmalı.
Ben bunları yazdıktan sonra hafta başı Cumhurbaşkanı Erdoğan ülkemizin isminin değişmesinden sonra benim merak edip, ele aldığım Türkçeleştirme operasyonunu şu sözlerle dile getirdi;
“Artık Turkey yok, Türkiye var. Bundan sonra uçaklarımızın gövdesine de Turkish Airlines yerine Türkiye Hava Yolları yazacağız.”
Şimdi birileri, dünyada havacılık dilinin İngilizce olduğunu ve bütün havayolu şirketlerinin kendi dillerinin yanı sıra şirket isimlerini İngilizce de yazdığını ileri sürerek buna haklı olarak karşı çıkacak. Turkish yerine Türkiye yazılırsa, şirket adı bir tarafta Türkiye Havayolları, bir tarafa da İngilizce olarak Türkiye Airlines diye yazılacağını düşünen siyasi muhalefet “Neden, Türk’ü kaldırdınız” diye ortaya çıkınca Cumhurbaşkanı bu kez “Türk” adının kalacağını “Turkish” sözcüğünün olmayacağını, uçaklara Türk Hava Yolları yazılacağını açıkladı.
Yani, eskiden olduğu gibi. Bir tek farkla Turkish Airlines sözcüğü kalkmış olacak.
Bence bu da yanlış olacaktır. Sadece Türkçe sözlerin ne demek olduğunu birçok yabancı anlamakta zorlanacaktır.
Yine birçok havayolu adını öncelikle İngilizce, ardı sıra kendi diliyle yazar. Saudia, Air İndia, Aeroflot, China gibi.
Bu konuda Sayın Cumhurbaşkanının ilk tepkisi “Turkish” sözcüğüne yönelikti. Bundan Türk Hava Yolları ibaresini istemiyor anlamını çıkarmak yanlıştır. İlk anda Türkiye Hava Yolları yazacağız. sözlerini sehven söylemiş olacak ki, bu durumu bizzat kendileri hemen düzeltip uçaklara Türk Hava Yolları yazılacağını kesin bir dille açıkladılar. Birileri böyle bir değişikliğe neden gerek duyuldu diyor, birileri de “Türk” sözcüğü bu uçakların üstünde neden yok diyerek haklı olarak düşüncelerini dile getiriyor.
Bunun en doğru yolu Türk Hava Yolları cümlesinin yanına Turkish Airlines diye eklemekten geçer. İşin doğrusu budur.
30 yıldan sonra marka adında değişiklik yapacak olan, milyarlık cirolara imza atan ve milyon dolarlarla kar eden THY için bu iş için harcanacak rakamların önemli olmadığını vurgulamak isterim. Bu gibi konularda milli havayolumuzun tartışma konusu olmaması için toplumsal bir mutabakat zemininde buluşmakta yarar vardır.
İyi uçuşlar Türkiyem.