?>

Şeker -2-

Geçen haftaki yazımda Şeker konusunda bir giriş yapmış ve devam edeceğimi belirtmiştim. Şeker aslında tüm insan hayatında şu veya bu şekilde var olan bir meta. Deyimlerimiz arasına da girmiş: “Şeker gibi insan” deriz. “Şeker misin de eriyeceksin?” deriz. Şimdi geçen hafta kaldığımız yerden devam edelim.

Mürsel Öztürk

2 yıl önce

Kahverengi (esmer) şeker nedir? Esmer şeker, Beyaz şekere göre daha mı sağlıklıdır? Kahverengi şeker, dün­yada beyaz şekerin renk ve aroma yönünden zenginleşti­rilmesi amacıyla çeşitli mineraller, azotlu bileşikler, vitaminler katılarak elde edilen bir üründür. Sofra şekeri alternatifi olarak kullanılan bir özel şeker türüdür. Saflaştı­rılmamış ürünlerin daha doğal ve sağlıklı olduğu düşün­cesiyle; doğal adıyla piyasaya sürülen ürünlerin birkaç kat fiyatla pazarlanması söz konusu olmaya başladığı günümüzde, tüketicilerin bu eğilimlerini istismar etmeye yönelik girişimler de söz konusu olmaktadır.

Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) ülkemizde bir tartışma konusudur. 4634 sayılı Şeker Kanunu’nun ilgili madde­sinde yer alan, Şeker üretimi ve arzında is­tikrarı sağlamak ama­cıyla pazarlanacak şeker miktarı; sakaroz kökenli ve diğer şeker­ler için ayrı ayrı olmak üzere; şeker türlerine göre, gerektiğinde ni­şasta kökenli şeker­ler için belirlenecek kota, ülke toplam ko­tasının %5’ini geçe­mez.

Bu kota son 4 yılda %50 azaltılarak %2,5 olarak belirlenmiştir. Önümüzdeki 2022/2023 pazarlama döneminde NBŞ ko­tası 68.750 ton olarak tahsis edilmiştir. Ülke­mizde tümü özel sektöre ait olmak üzere (A) kotası tahsis edilen 5 şirkete ait 5 NBŞ fabrikası faaliyet göstermekte­dir. Ayrıca (A) kotası tahsisi bulunmayan 5 adet fabrika daha faaliyet göstermekte, bu fabrikalarda üretilen NBŞ, (C) şekeri kapsamında ihraç edilmekte veya ihraç ürün­lerde kullanılmaktadır.

Şeker kanunu kapsamında kota tahsisi yapılan şirketle­rin Nişasta Bazlı Şeker üretim kapasitesi 1 milyon 53 bin ton/yıldır. Kota tahsisi bulunmayan NBŞ üretimi kapasi­tesi ise 341 bin ton/yıldır.

İhraç bazlı üretim olarak; NBŞ ürünü (C) şekeri 524 bin ton ihraç edilmiştir. Yurt içine satılan NBŞ miktarı ise; Nisan 2022 sonu itiba­riyle 2021/2022 döne­minde 48.500 ton olmuştur.

Ülkemiz şeker sektörü­nün ekonomik büyüklü­ğünün ne kadar olduğuna gelince; pan­car şekeri fabrikalarının 13,6 milyar TL ve Ni­şasta Bazlı Şeker (NBŞ) fabrikalarının 5,6 mil­yar TL olmak üzere yak­laşık 19,2 milyar TL’dir.

Ülkemizde NBŞ fabri­kalarının en büyüğü olan Cargill firması hakkında biraz bilgi vermek istiyorum. Firma ilk kez 1960 yılında Türkiye’de Bramer Ticaret A.Ş. ile yerel ortaklık kurdu. Zaman içinde dünyada ve Tür­kiye’de büyüdü. 2014 yılında; yeniden organize olarak Orta Doğu, Türkiye ve Kuzey Afrika pazarlarına hizmet et­meye başladı. Aynı yıl; bio-endüstriyel ürünlerin yerel olarak üretilmesi hedefiyle Alemdar Kimya A.Ş.’yi satın aldı. 2015 yılında Türkiye’nin önde gelen hayvan beslen­mesi şirketlerinden Ekol Gıda hisselerinin %51’ini satın aldı.

Cargill, ülkemizde; 600’den fazla çalışanı ile İstanbul, Bursa, Adana, Ankara, Balıkesir, Kocaeli ve İzmir illerinde faaliyet göstermektedir. Türkiye’de faaliyet gösterdiği üç ana alan ise; gıda, yem ve endüstriyel ürünlerdir. Cargill ülkemizde 60 yıllık süre içerisinde 530 milyon dolar­lık yatırım yapmıştır. Dünyada tahıl ticareti alanında 2. büyük şirkettir.

1865 yılında kurulan şirket, aralarında ülkemizin de bu­lunduğu 63 ülkede faaliyet göstermektedir. Şirketin 2020 yılı cirosu dünya ölçeğinde 524 milyar dolar, kârı ise 14,9 milyar dolardı ve şirket 2,2 milyon kişiyi istihdam ediyordu. Türkiye’nin 2020 yılında gayrisafi yurtiçi hasılası (Milli Geliri) ise 717 milyar dolardı. ABD merkezli bir AVM şirketi olan Walmart’ın cirosu ise 524 milyar dolar idi.

Bu bilgileri vermemin nedeni Cargill’in mali gücünü mukayese edebilmemiz içindir. Biz, dünya devleri olarak petrol şirketlerini konuşuruz hep. Ama bir de böyle şir­ketler var. Gelecek hafta şeker konusuna; tekrar ülkemiz özelinde eğilmek istiyorum...

YAZARIN DİĞER YAZILARI