İBB, olası İstanbul depremine yönelik alınacak tedbirler arasında Antakya’da kullanılan karbon elyaf yöntemiyle güçlendirmeden bahisle “İstanbul’da karbon elyafı ile güçlendirme uygulamasını başlatıyoruz. Yapılan işin bedeli gerekirse belediye tarafından ödenecek, vatandaştan 3 yıl içinde taksitle alınacak” şeklinde açıklama yaptı.
Vatandaşın büyük çoğunluğunun bu beyan ile haberdar olduğu karbon elyaf yöntemi merak konusu oldu. Antakya’da yıkılan binalar arasında ayakta kalan, içindeki 55 kişinin sağ kurtulduğu çökmemiş bir bina vardı. Herkes binanın alameti farikasını merak ederken ortaya çıktı ki, 45 yaşındaki o binaya, ODTÜ’lü akademisyen Güney Özcebe ve ekibi tarafından 15 yıl önce karbon fiberle güçlendirme yapılmıştı.
Karbon fiberle güçlendirmenin hikâyesi 1999 Gölcük depreminin sonrasına dayanıyor. O dönemde kuruluşlar, deprem araştırmalarına fonlar ayırmıştı. Güney Hoca’nın projesini o dönemde NATO’nun sivil dairesi olan Barış ve Güvenlik için Bilim Projesi ve TÜBİTAK destekledi. ODTÜ İnşaat Laboratuvarı’nda çalışmalar başladı. Hedef binaların deprem güvenliğini sağlayacak bir yöntem geliştirmekti. Karbon Fiber güçlendirme yöntemi böyle bulundu. Bu yöntemin iyi taraflarından birisi de güçlendirme yaparken insanların oturdukları binaları terk etmesinin gerekmemesi ve uygulamanın kısa bir sürede tamamlanabilmesi idi.
Karbon elyaf, metallere oranla gerilmeye karşı çok daha sağlam, mukavemeti yüksek ve hafif, kalınlığı 1 mm’den az kumaş şeklinde bir malzeme. Çelikten 5 kat daha hafif olmasına rağmen, gerilmeye karşı çelikten çok daha dayanıklı. İplik yumuşaklığında olan lifler kolayca istenilen şekle getirilerek, önceden temizliği yapılmış kolon, kiriş gibi yüzeylere epoksi reçine ile yapıştırılıyor. Bu yöntemin uygulandığı depreme dayanıksız binaların güçlendirileceği ve ayakta kalacağı teorik olarak iddia edilmişti. Şimdi ise Hatay’da uygulanmış olduğu 45 yaşında bir binada, ölümle sonuçlanan vakaların önlendiği görüldü.
Ancak elbette bu teknik mühendislik işi, eline her karbon elyaf alanın yapacağı iş değil. İşin bu konuda eğitim almış uzman firmalarla yapılması gerekli. Önceden binada yapılacak tespitler, bu malzemenin o bina için uygun olup olmadığı, nereye hangi miktar ve kalınlıkta ne şekilde uygulanacağı benzeri araştırmanın doğru yapılması ve uzman ellerce uygulanması önemli. Hatalı yapılan uygulamaların istenen sonucu vermeme riski de ortada.
Şunu da ilave etmek gerekir ki, her türlü güçlendirmenin, binanın yenilenmesine kadar geçecek sürede olabilecek bir depreme karşı emniyet sigortası olarak düşünülmesi gerekir. Her tipte güçlendirmeye bir yama, geçici bir tedavi, bir pansuman gibi bakılması doğru olandır. Acilen sağlam bir eve kavuşma mücadelesinde geçecek sürede olabilecek bir depremde hayatta kalmayı sağlayabilir. Aynı depremde çeşitli yöntemlerle güçlendirme yapılmış pek çok bina da çökmüştür. Bu konuda uzmanlarla çalışılması önemlidir.