Yazımın başlığı şöyle tamamlanacaktır: Enflasyon düzeltmesinden sonra zarar doğmuşsa, 2023 yılına ait kar ne olacaktır, dağıtılacak mı, yoksa dağıtılmayacak mı?
Hadi buyurun buradan yakın diyoruz. Bugüne kadar yazar çizer takımının açıklamaları ve makaleleri ile çözüme ulaşmaya çalışıyoruz. Gelin şu konuyu birazcık didik didik edelim.
Türkiye’de muhasebe önce hangi yasaya tabidir dersiniz? Vergi Usul Kanununa mı, yoksa Türk Ticaret Kanunu’na göre muhasebe mi?
1.) Ticaret söz konusu olduğuna göre bana göre, TTK 64-88 inci maddeleri arasındaki esaslara göre defter tutulmalı ve muhasebe yapılmalıdır diye düşünmek istiyorum. Nitekim Bağımsız Denetim de TTK 88’inci madde ile düzenlenmiş ve gündeme gelmiştir.
2.) Oysa Türkiye’de yıllardır muhasebe ve defterlere kayıt, tamamen VUK hükümlerine göre yapılmaktadır.
Türkiye, artık uluslararası muhasebe sistemi esaslarına göre bağımsız denetim ve muhasebe hükümlerini uygulamaktadır. 2023 yılı sonunda, uzun yıllar sonra enflasyon düzeltmesini uygulamaya koymuştur. Böylece karşımıza iki değişik bilanço ve kar/zarar hesabı çıkmıştır.
a. VUK hükümlerine göre tutulan muhasebe ile bulunan bilanço ve kar/zarar
b. Enflasyon düzeltmesi sonucu yapılan bağımsız denetim ile karşımıza çıkan bilanço ve kar/ zarar hesabı
Yapılan bu düzeltme işlemleri sonucu oluşan kar/zarar tutarı, 698 no.lu torba hesaba yapılan kayıtlardan sonra oluşan kar/zarar tutarını ifade ediyor. Diğer bir deyişle, “parasal olmayan aktif ve pasif kıymetlerin düzeltme farkları” ile bu konuda yayınlanmış olan tebliğ uyarınca bu hesaba virmanlanan “VUK’un geçici 31, geçici 32 ve mük. 298-Ç maddeleri esas alınarak yapılan yeniden değerlemeden sonra bulunan yeniden değerleme fonları” toplamı düzeltme işlemleri sonucu oluşan kar/zarar tutarını meydana getirir.
Bu işlemlerden sonra ortaya karmakarışık bir sonuç çıkmaktadır.
698 no.lu hesapta, Geçmiş yıllar kar/zararları, 2023 yılı kar/zararı, enflasyon düzeltmesi sonucu doğan kar/zararlar bir arada toplanmaktadır. Mükellefler 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançolarının düzeltilmesi neticesinde oluşan geçmiş yıl zararlarını, düzeltme işleminden sonra doğan öz sermaye farklarına mahsup edebilecekler ve 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltilmiş bilançoya ait nihai kâr ya da zarar rakamına ulaşacaklardır.”
VUK’a göre bilançoda kar çıktığı halde enflasyon düzeltmesine göre olan bilançoda ise 698 hesapta zarar doğabilmektedir. Bu da çok büyük bir problemdir.
Ya İşletme, 2023 yılına ait karını dağıtmak isterse ne olacaktır?
Gerek VUK a göre hazırlanan tebliğler ve gerekse Enflasyon düzeltmesi ve bağımsız denetime göre hazırlanan tebliğler, bu konuda açık hükümler ortaya koymamıştır. Yani kısaca: Maliye Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı bu problemi çözmemiş ortaya atarak bırakmıştır.
Muhasebe ve denetim konusunda makaleler yazan ve çözüm arayan yazar çizer takımı, muhtelif çözümler ileri sürmüşse de, Maliye Bakanlığının ileride bir şekilde çıkaracağı herhangi bir tebliğ bütün muhasebe camiasını alt üst edebilecektir.
Burada bahsettiğim konuda, yazar çizer takımı 698 hesabın kullanımını irdeleyerek kar dağıtımı yapılabileceği sonucuna varmaktadır.
Kar dağıtımı yapılabileceğini iddia eden bir yazarın fikri aşağıdaki gibidir.
31.12.2023 tarihli bilançoda dağıtıma konu edilebilir geçmiş yıllar karı/dönem karı varsa, düzeltme sonucu 698 no.lu torba hesabın bakiyesi zarar sonucunu verse bile kar dağıtımı yapılabilir.
Buna benzer birçok iddialar ve çözümler ileri sürülmektedir.
Ben ise bugüne kadar yapılan açıklamalar ve yayımlanmış olan tebliğlere göre kar dağıtımı yapılamayacağı kanaatindeyim. Biliyorsunuz ki zararlar mahsup edilmeden kar dağıtılamaz.
Siz, aklınıza estiği anda 698 hesabı bir torba haline getiriyorsunuz ve kendinize göre birtakım açıklamalarla ENFLASYON DÜZELTMESİ SONUCU şirket karı zarara dönmüş olsa bile kar dağıtılabilir diyorsunuz.
Bu bana göre uygun bir düşünce değildir.
Konunun çözümü 698 no.lu hesabın dışında bir başka hesabın kullanılarak enflasyon düzeltmesi ve geçmiş yıllar karları veya zararları hesabının ayrı ayrı kaydı ile mümkündür.