Kripto Para, Kripto Varlık veya başka bir ismi kullanabilirsiniz. Kanun, “Kripto Varlık” tanımını tercih etmiş. Bugüne dek ülkemizde “Kripto Varlık Mevzuatı” diyebileceğimiz bir hukuk düzeni yoktu. Tek tük var olan düzenlemeler, birbiriyle çatışan idari kararlar ile mahkeme kararları, yabancı hukuk kurallarına uyum, ve hizmet sağlayıcıların gönüllü kurumsal yönetimleri ile sistem yürüyordu. Senelerdir konuşulan düzenleme, TBMM’de komisyondan geçti ve yakında mecliste yasalaşması bekleniyor. Sermaye Piyasası Kanunu’na yapılan eklemelerle yürürlüğe giriyor. Kanunun 3, 13, 46, 74, 99, 101, 103 ve 130’uncu maddeleri değiştiriliyor ve 35/B, 35/C, 99/A ,99/B, 109/A, 110/A, 110/B, 115/A ile Geçici 11. madde ekleniyor. Kanun detaylarına, meclisin platformundan erişip, gerekçe ve maddeleri inceleyebilirsiniz. Bugün, özellikle işin mantığına değineceğim.
“Anonimite, gizlilik ve merkeziyetsizlik.” Kanun gerekçesi, kripto varlıkların ruhunu, bu şekilde doğru tespit etmiş. Konuyu anlamak için, mantığı görmek gerekiyor. Liberalizmi savunanların kripto paralara ilgi duyması, rastlantı değil. Bireyin özgürlüğü, kısıtlı devlet müdahalesi, ve finansal bağımsızlık; önemli liberal değerlerdir.
Kripto varlıkların doğası, kişisel bilginin merkezi gözetimden çıkarılmasını sağlar. Bu da, Kanunda bahsedilen “anonimiteyi” getirir. Elimizde tuttuğumuz 100 TL’nin bir “değer” taşıması; devletin buna “ödeme aracı” hakkı vermesi ve “talep” ile bağlantılıdır. Yarın sabah devlet, dünyanın her yerinde olduğu gibi, 100 TL’den milyon tane daha basabilir ve yeni “değer” yaratmış olur. Haliyle arz artıp talep aynı kalınca, paranızın değeri düşer. Enflasyon? 1000 TL’yi 5 yıl önce montunuzun cebinde unutup bugün bulursanız, bir hafta idare edecekken şu an belki bir gün zor idare edersiniz. Manipülatif olmayan kripto paralar, bir kişinin/grubun/kurumun/devletin “kontrolünde olmayan” varlıklardır. Bu da, liberal değer olan “merkeziyetsizliği” gösterir. Yurtdışında arkadaşınıza para gönderecekken, banka sisteminin yavaşlığı, pahalılığı, bürokrasisi, o kişinin kara listede olan ülkenin vatandaşı olması, veya aracı kurumun “ikna olmaması” gibi sebepler; para transferini engelleyebilir. Kripto para transferini hızlı, düşük maliyetli, ve en önemlisi “bir mevkiden izin almadan” yapabilirsiniz. Finansal özgürlük ile birlikte “gizlilik” sağlanmış olur.
Elbette, dünyada var olmuş her teknoloji gibi, bu teknoloji de kötüye kullanılıyor. Matbaa icat edildiğinde, insanlar propaganda için veya telifsiz kitap basımı için matbaayı kullandı. Telgraf borsa manipülasyonu için, telefonlar dolandırıcılık için, otomobiller insan kaçakçılığı için, internet siber suçlar için milyonlarca kez kullanıldı. Ancak pek çok fayda da sağladı. Bunlar yasaklandı mı? Hayır. Düzenlendi. Kripto varlıkların düzenlenmesini de, pesimizmden uzak, benzer perspektiften ele almak lazım.
Kanun, kripto varlıktan çok, “kripto varlık hizmet sağlayıcı” ve “kripto varlık saklama hizmeti” konularını düzenliyor. Gerekçe açıkça “kripto varlıkların merkezi otoritece iyi-kötü şeklinde ayrılması mümkün olmayıp, bu yaklaşım ekosistemin felsefesiyle de bağdaşmaz” ifadelerini kullanmış. İfade, oldukça başarılı. Sermaye piyasası araçlarına özgü haklar veren kripto varlıklar ile diğerlerini (örneğin NFT) farklı düzenlemelere tabi kılmışlar. Özgün blokzincir ile oluşturulan kripto varlıklar ile, teknolojik gelişmişliği bu seviyede olmayan (inovasyon eksikliğine gönderme var) kripto varlıklar; birbirinden ayrılmış. Örneğin Bitcoin, Ethereum, Avax; özgün blokzincir sahibi kripto varlıklar. Ancak Dogecoin, değil. Kanun, manipülatif bir pazarlamacı tarafından çıkarılan kripto paraları ayrıştırmış. Manipülatif “kripto yatırım uzmanları” tayfası da engellenmiş. Platformların hangi teknolojik şartlara sahip olması gerekeceği, belli sözleşme kurallarının SPK tarafından belirleneceği, müşterilere karşı sorumsuzluk beyanlarının geçersiz olacağı, platformların kayıt şartları, piyasa bozucu eylemler, sorumluluklar ve cezalar düzenlenmiş. İşin felsefesine aykırı düzenleme yok mu, elbette var; “platformlarda gerçekleşecek tüm transferlerin kayıt altına alınması” örneğin. Bazı KYC /AML şartlarının yansımalarını görüyoruz.