Tarih birçok örnekle dolu

Ne zaman insanoğlu gerçeklerin dışına çıkarak bir varlık balonu oluşturduysa, sonrasında önemli toplumsal olaylar patlak vermiştir.

Gerçeklikten çıkış, ilk olarak olumlu düşüncelerin top­lumda yoğunlaşmasıyla başlar. Bu dönemde güçlü ta­raflar öne çıkarılır. Süreç içerisinde olumlu düşünenlerin sayısı artar. Varlık değerleri istikrarlı bir şekilde yükselir.

Bireyler risk almaya, zamanla kredi imkanlarını da kul­lanmaya başlar. Bu noktada toplumda varlık etkisi diye adlandırılan dönem tecrübe edilir. Her şeyin değeri ar­tarken insanlar zenginleşmeyi hissetmeye başlarlar. Al­dıkları ev, araba, arsa vb. değerlenirken tüketim seviyeleri artar. Ekonomi artık kendisini besleyen bir döngüye girmiştir.

Toplum bir sürü psikolojisiyle bu zenginleşme hare­ketine katılır. Trendin başlarında şüpheci seslere zaman zaman kulak verilse de bir noktadan sonra gerçekler duyulmak istenmez. Gerçeklerden koptukça eğilim daha da güçlenir. Bir süre sonra hem toplumda hem de piyasalarda rezonans azalır, artık ne olursa olsun kimse dışarıdan gelen bilgiye kulak asmaz.

Varlık değerleri katlanarak yükselirken, kredi genişle­mesi sürdürülemez noktaya ulaşır.

Ya bu noktada bir kırılma yaşanabilir ya da kredilerin para basılması sonrasında toplumun genelinde ortaya çıkan fakirleşmeyle süreç bir anda tersine döner.

1929 ABD’de ve 2001’de ülkemizde gelişen moneti­zasyon gerçekleşmeden yaşanan ani kırılmaya örnektir. Almanya’ da 1933-39 arası tecrübe edilense kredi ba­lonu sonrası gerçekleşen monetizasyon sonrasında ya­şanan sürece bir örnektir.

Varlık balonlarının patlaması beraberinde önemli toplumsal değişimleri getirir. Bireyler neyin nasıl gelişti­ğini, her şey olup bittikten sonra anlayabilir. Yıllarca ger­çeklere kulağını tıkayan insanlar birden yaşananın ne olduğunu anlayabilmek için her şeyi dinlemeye başlar­lar. Varlık balonları patlamadan önce balonun daha fazla şişememesi neticesinde yeni değer üretememesi mutsuzluk yaratır, mutsuzluk ta çatışmaları tetikler. Toplumlar içerisinde ve toplumlar arasında yaşanan ça­tışmalar hep bu süreçlerin sonunda kendisini göster­miştir. Gelecekte yaşanacak teknolojik gelişmelerle insanoğlu varlık balonlarını geride bırakabilecektir. İnsa­nın fıtratında gerçeklikten kopmak olsa da yeni ekono­mik modellerde balon oluşumunu önleyecek mekanizmaları kurulabilecektir.

İçerisinde bulunduğumuz sürecin sonlanmasını taki­ben neleri tecrübe edeceğimizi göreceğiz.