Adana’nın Kurtuluşu’nun 100.Yıl Kutlamaları çerçevesinde Osmanlı ve Genelkurmay arşivlerinde bulunan ‘gizlidir’ başlıklı belgelere ulaşıldı. Osmanlı’dan Cumhuriyete uzanan yıllarda Çukurova coğrafyasında yaşanan önemli tarihi olaylarla ilgili bilgiler Adana Valisi Süleyman Elban’ın da destekleri ile "Bir Destandır Adana’nın Kurtuluşu" adı altında kitap olarak yayınlandı.
Tarihçi Yazar Cezmi Yurtsever’in kaleme aldığı kitapta, Osmanlı’nın son zamanlarında Çukurova ve çevresinde yaşanan önemli olaylarla ilgili olarak 1895 yılında tutsak edilen 414 Osmanlı askerinin Maraş Zeytun’da Ermeni kadın militanlar tarafından vahşi bir şekilde öldürülmesi, 1909 yılı Nisan ayında Adana’da yaşanan iç savaşın çıkmasında ve şehrin harabeye dönmesinden sorumlu tutulan Ermeni Papaz Muşeg’in gizli raporu, 1915 olaylarında 700 bin Türk yurttaşının toplu göç yapması ile ilgili harita, Osmanlı Arşivinde bulunan Ermenice basılmış nüfus haritalarında 1.5 milyon Ermeni’nin soykırıma uğradığı görüşlerinin doğru olmadığını gösterir bilgi ve belgelere de yer veriliyor. Gizli belgelerden elde edilen bilgilerle 1915 yılında yaşanan tehcir olayında Türkleri soykırım yapmakla suçlayan çevrelerin tarih görüşleri sorgulanıyor ve eleştiriliyor.
Genelkurmay ATASE Arşivinde bulunan 1918 yılı kasım ayı içinde Mustafa Kemal Paşa imzalı gizli belgelere göre 5 Kasım 1918 tarihinde işgal için İskenderun Limanına yanaşan İngiliz gemisine ateş açılması emri verildiği ve bir geminin batırıldığı ortaya çıktı. Türk Kurtuluş Savaşında düşman işgaline direnişin de ilk kurşun olayıdır. Adana Valisi Celal Bey’in istihbarat teşkilatı kurması
Fransız işgal günlerinde Aralık 1919-Mayıs 1920 tarihlerinde Osmanlı Hükümeti tarafından Adana Valisi olarak görevlendirilen Celal Bey’in, Valilikte Telgrafçı Hasan vasıtası ile istihbarat teşkilatı kurduğu, resmi yazışmaların dışında hem Osmanlı ve hem de TBMM Hükümeti’ne çok gizi bilgileri ulaştırdığı ortaya çıkıyor. Yayınlanan 38 gizli belgede Kadirli Müftüsü Osman Nuri Efendi’nin Ulucami’de Cuma namazında fetva okuyarak Kuvayı Milliye’ye destek vermesi, şehir yakınlarında 15 kuyuda öldürülen Türk sivillerin cesetlerinin bulunduğu, Taşköprü başında 12 Türk nehir gemicisinin kurşuna dizilmesi, Ermeni silahlı güçlerinin yaptığı hukuk tanımaz katliamlar hakkında bilgiler veriliyor. ASALA’nın gizli şifreleri çözülüyor
Adana Valiliğinin destekleri ile yayınlanan kitapta yer alan gizli belgelerden elde edilen bilgilere göre, 10 Kasım 1919 tarihinde Valilikte Sekreter olarak çalışan Kemal Bey’in makamında öldürülmesi olayına adı karışan Ermeni milisler içinde bulunan Mıgırdıç Yanıkyan, aradan geçen yıllar sonra 1973 yılında ABD Kaliforniya’da bir otelde Türk diplomatlar Bahadır Demir ve Mehmet Baydar’ın öldürülmesi olayının da faili. Yanıkyan, bu eylemi Ermeni ASALA terör örgütü adına gerçekleştirdi.
Cezmi Yurtsever kitapla ilgili, "Adana Valiliğinin destekleri ile yayınlanan Türk arşivlerinden gizli belgelere yer verilen Bir Destandır Adana’nın Kurtuluşu kitabı konuya ilgi duyan herkes için temel bir kaynaktır. Çalışmalarımıza destek veren saygıdeğer Adana Valisi Süleyman Elban ve ilgili kuruluşlara teşekkür ederim" dedi.
