Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Ercan Oktan, Samsun’dan Artvin’e kadar olan 8 ilde yapılan çalışmalar sonucu 309 adet tescilsiz doğal miras tespit edildiğini belirterek bu proje sayesinde devletin kayıtlarında olan kadar, olmayan doğal varlığının ortaya çıkarıldığını söyledi.
Türkiye’de ilk kez bu kadar kapsamlı yapılan, örnek olacak bu proje sayesinde bilinmeyen doğal varlıkların ortaya çıkarıldığını kaydeden Oktan, çıkartılan envanter sayesinde haritada yer almayan göller, şelaleler, mağaraların yanı sıra bir çok doğal bileşeninin ortaya çıkartıldığını belirtti. Oktan, söz konusu kültür envanteri çalışmasının 75 kişilik bir ekiple yaklaşık 2 yılda tamamlandığını söyledi.
“DEVLETİN KAYITLARINDA OLAN KADAR, OLMAYAN DOĞAL VARLIĞIMIZIN OLDUĞUNU ORTAYA ÇIKARDIK”
Yaptıkları çalışmada devletin kayıtlarında bulunan 496 olan doğal varlık bileşeninin 64 tanesinin artık olmadığını belirlediklerini kaydeden Oktan, “Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (DOKAP) Karadeniz Bölgesi’nde 8 ili kapsayan Kültür Envanteri adı altında bir envanter projesi ortaya çıkardı. Bu 4 bileşeni olan bir proje. Yani taşınmaz kültür varlıkları bileşeni, doğal varlıklar bileşeni, müzeler ve halk kültüründen oluşan bir envanter projesi. Tüm Karadeniz’de, Samsun’dan Artvin’e kadar olan 8 ilde bir çalışma başlattık. Bu çalışmada 75 civarında bilim adamı, akademisyen, arkeoloğ, güzel sanatlar uzmanı, grafikerler, fotoğrafçılar, işletmeciler gibi multidisiplinleri kapsayan bir ekip yer aldı. Proje yaklaşık 2 yıllık arazi çalışmaları sonucu ortaya çıktı. Projede tüm Karadeniz illerinin hepsinde neler var; doğal varlık, doğal kaynak, ben bunlara doğal miras diyorum, ne var doğal mirasımızda bunları araştırdık. Karşımıza çıkan sonuç şuydu; göllerden şelalelere, anıt ağaçlardan, doğal yaşlı ormanlara, mağaralardan doğal kaynak olarak değerlendirebileceğimiz her şeyi araştırdık. Önce devletin kayıtlarında bunların hangileri var, bunları tespit etmeye çalıştık. Projenin ilk başlangıcında 496 tane doğal varlık bileşenimiz doğal mirasımızın olduğunu gördük. Çalışmaları derinleştirip arazi boyutlarında ortaya çıkardığımızda bu 496’nın 64 tanesinin ortalıkta artık olmadığını gördük. Arazi çalışmalarının başladığımızda karşımıza devletin kayıtlarında olan 432 tane doğal varlık bileşeni olduğunu gördük. Sonrasında devletin kayıtları altında olmayan sadece yöre halkının bildiği bir çok doğal varlık bileşeni olduğunu gördük ve biz bunları araştırarak kayıt altına almaya başladık. Böylelikle karşımıza çıkan rakam 309 oldu. Yöre halkı tarafından bilinen ancak devletin kayıtlarında olmayan doğal varlıklardan bahsediyoruz. Bu nedenle biz bunları kayıt altına aldık. Böylece Karadeniz’deki doğal varlıkların sayısı 741’e çıktı. Bu şu demektir devletin kayıtlarında olan kadar olmayan doğal varlığımızın olduğunu ortaya çıkardık” dedi.
“BİZDEKİ KAYITLARIN ÇOĞU EKSİK”
Projenin önemine işaret eden Oktan, eldeki kayıtların eksik ve güvenirlilikten uzak olduğunu kaydederek, “Biz kaynağımızı ortaya çıkarmalıyız ki bu bize bilimsel anlamda fayda sağlasın. Çünkü bilim adamı olarak baktığımızda dünyanın her yerinde eskilere dayalı kayıtların olduğu ve bu kayıtlar üzerine yapılı bir sürü araştırmanın olduğunu görüyoruz. Bizdeki kayıtlar hep eksik. Hep güvenirliliğinden uzak olduğu ortaya çıkmıştır. Bu çalışma ile en azından bu bölge için, bunların ortadan kaldırıldığını düşünüyoruz. Bu bizim için bir kaynak, doğal miras. Turizm açısından o kadar önemli bir done ki neden? çünkü doğal varlık demek sürdürülebilir bir yapı demektir. Doğadan hem bilimsel anlamdayım turizm anlamında hem de kalkınmaya yönelik uzun süreli faydalanmak demektir. Dolayısıyla sürdürülebilir kalkınma için çok önemli veridir bunlar. Bu proje bizim hem toplumsal olarak bakış açımızın değişmesine hem de, bu toplumun geleceğine dair karar vericilerin bakış açısının değişmesine neden olacağını düşündüğüm bir proje. Bu Türkiye’de türünde ilk örnek. Böyle bir çalışma, böyle bir envanter, böyle bir proje daha önce yapılmamış. Bu projede taşınmaz kültürel varlıklardan halk kültürüne müzelere, doğal varlıklarımıza kadar birçok bileşen var. Hiç kimsenin bilmediği ismi olmayan doğal miras var. Yöre halkının bildiği ancak devletin envanterinde, kayıtlarında olmayanlardan bahsediyorum” diye konuştu.
“GİRESUN İLK SIRAYI ALIYOR”
Tescil edilmemiş doğal mirasların çokluğu başında Giresun’un geldiğini kaydeden Oktan, “Arazi çalışması yaptığımız iller Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Rize ve Artvin. Bu illerin içinde tescil edilmemiş, varlığın en çok olduğu il Giresun. Neredeyse yüzde 184’lük bilinirliliği, bilinmeyen yeni kayıt altına alınan doğal varlık oldu. Bölgemiz biyolojik çeşitliliği bakımından son derece zengin bir bölge. Sadece Doğu Karadeniz’deki biyolojik çeşitlilik yani ormandaki bitkisel çeşitliliğini bu işin içine kattığımız zaman bu bitkisel çeşitlilik Avrupa kıtasının 7 katı kadar. Bu çok büyük bir rakam. Bu kadar büyük potansiyele sahip olan bölgenin bu proje ile taçlandırılmış olması ülkemiz adına çok gurur vericidir. Bu bölge için proje bitti. Ülkemizin diğer tüm bölgelerinde bu ve buna benzer projelerin mutlaka yapılması gerekir. Yapılmalı ki tüm ülkenin bu anlamda envanteri de tamamlanmış olsun” ifadelerini kullandı.
Öte yandan proje kapsamında 31 bin 326 kare fotoğraf çekimi yapılırken, 8 il 99 ilçe, 410 mahallede çalışma yapan ekip 69 bin 650 kilometre yol kat etti.
(Bekir Koca /İHA)
