AYDIN DAĞTEKİN
İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) hazırladığı Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2023 Araştırması'na göre, Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ (TÜPRAŞ), üretimden satışlarda 484,2 milyar lirayla en büyük sanayi kuruluşu olma unvanını korudu.
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, İSO'nun Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasının sonuçlarını açıkladı.Araştırmaya göre, TÜPRAŞ üretimden satışlarda 484,2 milyar lirayla listede ilk sırayı alırken, 2022'de üçüncü sırada olan Ford Otomotiv 238 milyar lirayla ikinciliğe yükseldi. Geçen yıl ikinci sırada bulunan Star Rafineri ise 226,8 milyar liralık üretimden satışla 3'üncü oldu.İstanbul Altın Rafinerisi (İAR) 142,5 milyar liralık üretimden satışla 4'üncü sırada yer alırken, geçen yıl 7'nci sırada bulunan Toyota Otomotiv 127,4 milyar lirayla 5'inci sıraya yükseldi. Oyak-Renault ise üç basamak yükselerek 107,2 milyar lirayla 6'ncı sıraya çıktı.Arçelik 99,9 milyar lirayla 7'nci olurken, Mercedes-Benz Türk AŞ ise 94,2 milyar lirayla 15'inci sıradan 8'inci sıraya yükseldi.
2022'de 44'üncü sırada olan Gramaltın Kıymetli Madenler Rafineri San. Tic. AŞ 89,9 milyar lira ile 9'uncu sıraya çıktı.Geçen yılki listeye göre 5 basamak gerileyen Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları TAŞ, bu yıl 79,5 milyar ile listede 10'uncu sırada yer aldı.
Bursa sanayisi kan kaybediyor
İSO’nun Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunu belirlediği araştırmasının 2023 sonuçları, Bursa sanayisindeki kan kaybını bir kez daha ortaya koydu. Araştırmaya göre devler ligine bu kez Bursa’dan 22 firma girdi. 2022 araştırmasında bu rakam 25, 2021 araştırması sonuçlarına göre ise 28’di. Buna göre Bursa sanayisi, yıldan yıla ivme kaybediyor.
Araştırmanın 2023 sonuçlarına göre, 500 büyük sanayi kuruluşu arasında yer alanBursalı firmalar arasında, 107,2 milyar TL üretim satış rakamıyla Oyak Renault zirvede yer aldı. Otomotiv devi, genel sıralamada da üç basamak birden çıkarak 6’ıncı oldu. Genel sıralamada 10’uncu sıradan 11’inci sıraya gerileyen Tofaş, 78 milyar TL üretim satışla Bursa ikincisi olurken, üçüncülüğü 23,7 milyar TL üretim satış rakamıyla Bosch elde etti. Bosch, genel sıralamada 11 basamak birden yükselme başarısı gösterdi ve 55’ten 44’üncülüğe çıktı.
Genel listede 70’ten 54’e yükselen Sütaş, 20,3 milyar TL üretim satışla Bursa dördüncü olurken, Beyçelik Gestamp 157’inci sıradan 135’inciliğe çıktı ve 10 milyar TL üretim satışla Bursa sıralamasında 5’inciliği elde etti. Genel sıralamada 160’cılıktan 147’ye yükselen Döktaş, 9,4 milyar TL üretimden satış rakamıyla Bursa 6’ıncısı, sıralamadaki yeri değişmeyen Pro Yem 9 milyar TL üretimden satışla Bursa 7’incisi, 184’ten 208’e gerileyen Türk Prysmian 6,9 milyar TL üretimden satış rakamıyla Bursa 8’incisi oldu. 287’den 215’e çıkma başarısı gösteren Coşkunöz Metal Form 6,7 milyar TL üretimden satışla Bursa 9’unculuğunu yakalarken, Bosch Rexroth genel sıralamada 199’unculuktan 220’ye geriledi ve 6,7 milyar TL üretimden satışla Bursa sıralamasında 10’unculuğa yerleşti.
İSO 500 araştırmasında 248’den 225’ye yükselen Aunde Teknik 6,5 milyar TL üretimden satışla Bursa 11’incisi, 193’ten 239’a inen Almaxtex 6 milyar TL üretimden satışla Bursa 12’incisi, 177’den 270’e inen Korteks 5,5 milyar TL üretimden satışla Bursa 13’üncüsü, 278’den 283’e düşen Hastavuk 5,2 milyar TL üretimden satışla Bursa 14’üncüsü, 323’ten 294’e çıkan Leoni Kablo 5 milyar TL üretimden satışla Bursa 15’incisi oldu. Durmazlar Makine, genel sıralamada 334’ten 320’inciliğe yükseldi ve 4,7 milyar TL üretimden satış rakamıyla Bursa sıralamasında 16’cılığı elde etti. Hitachi Astemo büyük bir ivme yakaladı ve genel sıralamada 458’den 336’ya yükseldi. Firma, 4,5 milyar TL üretim satışla Bursa 17’incisi oldu.
296’dan 363’e inen Çemtaş 4,1 milyar TL üretimden satış rakamıyla Bursa sıralamasında 18’inci olurken, Uludağ İçecek 479’dan 414’e yükseldi ve 3,5 milyar TL üretimden satışla Bursa 19’unculuğu, 286’dan 430’e gerileyen Gemlik Gübre 3,3 milyar TL üretimden satışla Bursa 20’inciliği elde etti. Bir önceki sıralamada yer almayan, İSO 500 listesine geçen yıl 450’den giren Rollmech Automotive 3,2 milyar TL üretimden satışla Bursa sıralamasında 21’inciliğe, 495’ten 499’a inen Harput Tekstil 2,9 milyar TL üretimden satış rakamıyla Bursalı firmalar arasında 22’inciliğe yerleşti.
Toplam istihdamda düşüş
İSO 500’e giren Bursalı 22 firmanın üretimden satışlar toplamı 333,5 milyar TL’yi bulurken, ihracatları 6,8 milyar dolar, toplam çalışan sayıları da 45 bin olarak kayda geçti. 2022 sonuçlarına göre, listeye giren 25 Bursa firmasının toplam üretimden satışları 238,7 milyar TL, ihracatları 7,4 milyar dolar, toplam istihdamları da 49 bin 800 düzeyindeydi. 11 Bursalı firma, 2022’ye göre yeni sıralamada yükselirken, 9’u geriledi, 1’inin sıralaması değişmedi, 4’ü de liste dışı kaldı.
*Listede gerileyenler
(-1) Tofaş
(-24) Türk Prysmian
(-21) Bosch Rexroth
(-46) Almaxtex Tekstil
(-93) Korteks
(-5) Hastavuk
(-67) Çemtaş
(-144) Gemlik Gübre
(-4) Harput Tekstil
*Listede yükselenler
(+3) Oyak Renault
(+11) Bosch
(+16) SÜTAŞ
(+22) Beyçelik Gestamp
(+13) Döktaş
(+72) Coşkunöz Metal Form
(+23) Aunde Teknik
(+29) Leoni Kablo
(+14) Durmazlar Makine
(+122) Hitachi Astemo
(+65) Uludağ İçecek
*Listeye ilk kez giren
Rollmech Automotive
*2023 listesinde yer almayanlar
Asil Çelik
PMS Alüminyum
Küçükçalık
TARFAŞ
Bahçıvan: İlk 500’de ihracat düştü, karlılık arttı
İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, üretimden satışların 50'lik gruplara göre dağılımına bakıldığında, ilk 50 kuruluşun uzun yıllardır yüzde 50 bandında seyreden ağırlığının bu yıl da sürdüğünü bildirdi.Türkiye'nin 2023 ihracatının zayıflayan küresel büyüme dinamiklerine rağmen binde 5 artarak 255,4 milyar dolara ulaştığını hatırlatan Bahçıvan, "İSO 500'ün ihracatı 2022 yılına göre yüzde 2,9 düşüşle 95,1 milyar dolara gerilediğini görüyoruz. Türkiye'nin sanayi ihracatı ise binde 2 düşüşle 245,6 milyar dolara gerilemişti. 2023 yılında İSO 500 ve genel olarak Türkiye sanayi sektörü, ihracat pazarlarındaki durgunluktan olumsuz etkilenmiş gözüküyor. Yine de İSO 500'ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payına baktığımızda, bu oranın yüzde 38,7 ile yüzde 40 bandına yakın seyrettiğini görüyoruz." diye konuştu.
Bahçıvan, 500 büyük sanayi kuruluşunun 2023'te faaliyet karının yüzde 39,7 artışla 671 milyar liradan 937 milyar liraya çıktığını belirterek, buna karşılık faaliyet karlılığı oranının 0,3 puan düşüşle yüzde 12,8'den yüzde 12,5'e gerilediğini aktardı.
Faiz, amortisman ve vergi öncesi karın yüzde 45,5 artışla 1 trilyon 175 milyar liraya yükseldiğine işaret eden Bahçıvan, İSO 500'de vergi öncesi dönem kar ve zarar büyüklüğüne göre kar eden kuruluş sayısının 2023'te 404'e indiğini ifade ederek, "2023’ün en çarpıcı gelişmesinin, uzun yıllardır ilk kez net kambiyo zararının ortaya çıkması olduğunu söylememiz mümkün. Sanayinin son 10 yıldaki üretim faaliyeti dışı gelirlerinin dönem kar ve zarar toplamı içindeki paylarına da dikkatinizi çekmek istiyorum. Bu pay, üst üste dört yıl düşüşle 2022'de yüzde 22,9'a kadar geriledikten sonra 2023'te yüzde 41,3'e çıkmış ve geçmiş yıllardaki ortalamasına yaklaşmış gözüküyor" değerlendirmesiniyaptı.
Finansman giderleri yüzde 92,5 yükseldi
İSO Başkanı Bahçıvan, finansman giderlerinin uzun yıllardan beri İSO 500'ün en büyük mücadele alanlarından biri olduğuna işaret ederek, şu bilgileri verdi:
"İSO 500'ün finansman giderlerinin 2023'te yüzde 92,5 oranında artarak 277 milyar liradan 533 milyar liraya yükseldiğini görüyoruz. Böylece finansman giderlerinin faaliyet karına oranı 15,6 puan artışla yüzde 41,3'ten yüzde 56,9'a çıkmış durumda. Son 12 yıllık ortalamanın yüzde 57 olduğu düşünüldüğünde; yıllardan beri hep işaret ettiğimiz üzere sanayicinin elde ettiği karın yarısından fazlasını finansman giderlerine ayırmak gerçeği ile yüz yüze kalmaya devam ettiğinin altını bir kez daha çiziyoruz."
