Ankara
Rusya- Ukrayna savaşı nedeniyle yaşanan "gıda krizi" riskinin ortadan kaldırılması amacıyla oluşturulan "tahıl koridoru" üzerinden taşınan tahıl miktarı 25 milyon tonu geçti. Sürenin yeniden uzatılmasına ilişkin 19 Mart'ta alınan karar sonrası taşınan tahıl miktarı ise 1,3 milyon tona yaklaştı.
Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle gıda konusunda yaşanan krizin çözülmesine yönelik Türkiye'nin diplomatik çabalarıyla geçen temmuz ayında Birleşmiş Milletler (BM) ile koordineli olarak İstanbul'da "Müşterek Koordinasyon Merkezi" kuruldu. Tahıl ürünlerinin güvenli transferi buradan takip edilmeye başlandı.
Tahıl yüklü ilk gemi, 120 günü kapsayan anlaşma kapsamında 1 Ağustos 2022'de Ukrayna'nın Odessa Limanı'ndan yola çıktı.
Ukrayna limanlarından 120 günü kapsayan anlaşma kapsamında ayrılan ilk gemi olma özelliğini taşıyan "Razoni" isimli Sierra Leone bayraklı kuru yük gemisi, 26 bin ton mısır ile Lübnan'ın Tripoli Limanı'na hareket etti.
Razoni'den 4 gün sonra Panama bayraklı "Navistar" İrlanda'ya, Malta bayraklı Rojen İtalya'ya, Türkiye bayraklı Polarnet Türkiye'ye Odessa ve Çernomorsk limanlarından 60 bin ton tahılı taşımak üzere ayrıldı.
Bunların ardından "Mustafa Necati", "Star Helena", "Glory", "Riva Wind", "Sacura", "Arizona", "Ocean Lion", "Rahmi Yağcı", "Sormovskiy 121" adlı gemiler seyrine başladı.
Gemilerin büyük bölümü Tekirdağ, İskenderun ve İzmir gibi Türkiye'deki limanlara ulaştı.
İlk geminin 1 Ağustos 2022'deki hareketinden sonra, iki hafta içinde Ukrayna limanlarından çıkan gemi sayısı 25'e ulaştı, taşınan tahıl miktarı 800 bin tonu geçti.
Ukrayna'ya giden gemiler İstanbul'da kontrol ediliyor
Dünya genelinde gıda krizi yaşanmasının önüne geçme amacıyla varılan mutabakat, sadece Ukrayna limanlarındaki gemilerin ayrılmasını değil, aynı zamanda İstanbul'da kontrolü yapılan gemilerin Ukrayna'ya tahıl sevkiyatını da kapsıyordu.
Bu kapsamda, İstanbul Boğazı'ndan kontrolü yapılarak Ukrayna'ya giden ilk gemi Barbados bayraklı "Fulmar S" oldu. Gemi, 12 bin ton mısırı Çernomorsk Limanı'ndan alarak İzmir'e ulaştırdı.
Krize "Lider diplomasisi" ile çözüm
Gemilerin tahıl sevkiyatı sürerken Rusya, 29 Ekim 2022'de Sivastopol'daki saldırılar nedeniyle tahıl girişiminin geçici olarak durdurulduğunu BM ve Türkiye'deki makamlara iletti. Bunun üzerine Ukrayna limanlarından gemi çıkışı durduruldu.
Krizin daha da derinleşmesine engel olmak için Türkiye "lider diplomasisi"ni harekete geçirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile telefonda görüştü.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar da tahıl koridorunun açık kalmasına yönelik çalışma yürüttü.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ukrayna Savunma Bakanı Aleksi Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile yakın temas içinde olan Akar, "Görüşmelerinde tahıl girişiminin tüm taraflar için yararlı olduğu, bunun bozulmasının tüm taraflar için sıkıntı oluşturacağını" iletti.
Türkiye'nin diplomatik girişimleriyle sevkiyat 2 Kasım'da yeniden başladı ve Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması, 19 Kasım'dan itibaren 120 gün süreyle uzatıldı.
"Kırmızı hat" tekrar devrede
Tahıl krizinin çözümüne yönelik çalışmalar kapsamında mayıs ayında hayata geçirilen "kırmızı hat" diplomasisi de bu süreçte yeniden aktive edildi.
Milli Savunma Bakanlığı yetkilileri, anlaşmanın uzatılmasına yönelik, Ukrayna ve Rusya askeri yetkilileri ile bu hat üzerinden yoğun temas trafiği yürüttü.
Telefon diplomasisi ve yoğun görüşmelerin ardından Türkiye, Ukrayna, Rusya askeri heyetleri ve BM temsilcileri, tahıl koridorunun temellerinin atıldığı İstanbul'daki Kalender Kasrı'nda bir araya geldi.
Görüşmelerin ardından uzatma kararının süresinin dolduğu 18 Mart'ta Cumhurbaşkanı Erdoğan, "tahıl koridoru"nun açık kalmaya devam edeceğini, anlaşmanın süresinin 120 gün daha uzatılmasına karar verildiğini açıkladı.
Seddülbahir Kalesi ve Gelibolu-Eceabat Devlet Yolu Açılış Töreni'nde konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Rusya ve Ukrayna'nın esir takaslarıyla birlikte savaştan sonra en önemli uzlaşma konusu olan anlaşmanın süresi bugün itibarıyla bitiyor. Her iki tarafla da yaptığımız görüşmeler sonunda 19 Mart'ta bitecek anlaşma süresinin uzatılmasını sağladık." dedi.
- 31 gemi geçti
Tahıl koridorunun süresinin yeniden uzatılmasının ardından 19 Mart'tan bugüne kadar koridordan 31 gemi ile 1 milyon 215 bin ton tahıl taşındı.
Böylece Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle yaşanan "gıda krizi" riskinin ortadan kaldırılmasına yönelik Türkiye'nin çabalarıyla oluşturulan "tahıl koridoru"ndan taşınan tahıl miktarı 25 milyon tonu aştı.
Sevkiyat kapsamında, Ukrayna limanlarından dün itibarıyla ayrılan gemi sayısı 851'e ulaştı.
Koridordan geçen tahılın yüzde 40'ı Avrupa'ya, yüzde 30'u Asya'ya, yüzde 13'ü Türkiye'ye, yüzde 12'si Afrika'ya ve yüzde 5'i Orta Doğu'ya taşındı.
