Ankara
AA muhabiri, iç savaşın 12 yıldır devam ettiği Suriye sahasında 2022'de öne çıkan konuları ve dönüm noktalarını derledi.
Rusya'nın uzun zamandır devam eden Türkiye ile Beşşar Esed rejimi arasında diyalog kanalı açma çabası, bu yıl karşılık gördü.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kasım sonunda yaptığı açıklamada, "Bundan sonraki süreçte nasıl Mısır ile bu iş yoluna girdiyse aynı şekilde Suriye ile de bu iş yoluna girebilir. Siyasette küslük olmaz." sözleriyle Türkiye'nin diyaloğa karşı olmadığını beyan etti.
Bu çerçevede 28 Aralık'ta Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı Hakan Fidan, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Esed rejiminin Savunma Bakanı Ali Mahmud Abbas ile rejim ve Rusya'nın istihbarat başkanlarıyla Moskova'da bir araya geldi.
Belgrad'daki Bağlantısızlar Toplantısı'nda ekim ayında rejimin Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile ayaküstü kısa bir sohbet gerçekleştirdiğini daha önce belirten Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da en son gerçekleştirilen üçlü toplantıya ilişkin, "Faydalı bir görüşme olduğunu söyleyebilirim." değerlendirmesinde bulundu.
Çavuşoğlu, "Daha konuşmalarımızın başındayız." diyerek sürecin devam edeceği mesajını verdi.
Pençe-Kılıç Harekatı
İstiklal Caddesi'nde 13 Kasım'daki terör saldırısının ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın verdiği talimatla Türk Silahlı Kuvvetleri, Suriye ve Irak'ın kuzeyinde terör hedeflerine yönelik 19 Kasım'da Pençe-Kılıç Harekatı'nı başlattı.
Harekatın Suriye ayağında Tel Rıfat, Aynularab, Rakka, Haseke ve Deyrizor bölgelerinde PKK/ YPG'li teröristler hedef alındı.
Yüzlerce teröristin etkisiz hale getirildiği harekatla terör örgütüne ait barınak, sığınak, mağara, tünel, mühimmat depoları ve sözde karargah ve eğitim kamplarından oluşan yüzlerce hedef imha edildi.
Öte yandan Milli İstihbarat Teşkilatının (MİT) da Suriye'nin kuzeyindeki nokta operasyonlarında çok sayıda PKK/YPG'li terörist etkisiz hale getirildi.
PKK/YPG'nin sivil yerleşimlere saldırıları sürdü
Suriye'nin kuzeyinde Türkiye'nin gerçekleştirdiği operasyonlarla oluşturulan güvenli bölgelere saldırılarından vazgeçmeyen PKK/YPG'nin terör saldırılarında bu yıl da Tel Rıfat ve Münbiç ilçeleri öne çıktı.
Terör örgütü, yuvalandığı bölgelerden yaptığı sızma girişimleri ve roket saldırılarıyla güvenli bölgeleri tehdidini sürdürdü.
PKK/YPG'li teröristlerin, Fırat Kalkanı, Zeytin Dalı ve Barış Pınarı Harekatı bölgelerindeki yerleşimlere ağır silahlarla gerçekleştirdiği saldırılarda onlarca sivil yaşamını yitirdi.
Rejim bölgesindeki krizler derinleşti
12 yıldır iç savaşın sürdüğü Suriye'de rejimin kontrol ettiği bölgelerde 2022'de de ekonomik kriz had safhaya ulaşırken yerel para birimi Suriye lirasındaki (SL) değer kaybı sürdü. Bu yılın geride kalan döneminde SL, dolar karşısında yaklaşık yüzde 100 değer kaybederken 1 ABD doları, 7 bin SL seviyesini geçti.
Uzun zamandır Esed rejiminin tuttuğu bölgelerde yaşanan akaryakıt krizi, kış mevsiminin gelmesi ve 19 Kasım'dan itibaren terör örgütü PKK/YPG'nin işgalindeki sahalardan petrol satışını durdurmasının ardından derinleşti.
Esed rejimi ise derinleşen krize çözüm olarak bir yandan aralık ayındaki spor müsabakalarını iptal ederken kamuda da bu ayın son haftasını tatil etti. Rejim, ayrıca akaryakıt fiyatlarına da zam yaptı.
Yakıt kıtlığı yüzünden ulaşım durma noktasına gelirken sağlık sektörü de olumsuz etkilendi.
Siyasi çözüm sürecinde ilerleme kaydedilmedi
Suriye Anayasa Komitesi'nin Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi'nde mart ve haziran aylarında düzenlenen 7. ve 8. tur görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlandı.
Ülkedeki kaosu sona erdirmeye yönelik siyasi çözüm arayışlarının en önemli halkası olan Anayasa Komitesi'nin temmuz ayında yapılması planlanan 9. tur görüşmeleri de ertelendi.
Muhalefet heyeti görüşmelerin sonuçsuz kalmasından dolayı Esed rejimini suçlarken geçen sene yapılan 6. tur görüşmelerinin ardından BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen de "büyük hayal kırıklığı" yaşadığını belirtmiş ve ilk kez isim vererek rejim heyetini suçlamıştı.
DEAŞ'ın 2 teröristbaşı öldürüldü
Terör örgütü DEAŞ'ın Suriye'de teröristbaşılarının öldürülmesi de bu yılın dikkati çeken gelişmeleri arasında yer aldı.
Ekim 2019'da öldürülen Ebubekir el-Bağdadi'nin yerine seçildiği duyurulan DEAŞ elebaşı Ebu İbrahim el Haşimi el Kureyşi'nin, 3 Şubat'ta ABD güçlerince İdlib ilinde düzenlenen operasyonda öldürüldüğü açıklandı.
Ölen Kureyşi'nin yerine seçilen Ebu el Hasan el Haşimi el Kureyşi de 14 Ekim'de Suriye'nin güneyindeki Dera ilinde bulunan askeri muhaliflerin düzenlediği operasyonda öldürüldü.
Kolera salgını patlak verdi
Kolera salgınının Suriye'de patlak vermesi, bu yılın ikinci yarısında dikkati çeken bir başka gelişme oldu.
Salgın, ağustos ayından itibaren Suriye'nin neredeyse tüm illerine yayılırken on binlerce vaka kaydedildi. Yaklaşık 100 kişi de hastalığa bağlı olarak yaşamını yitirdi.
Öte yandan Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 29 Kasım'da kolera salgınının etkisini gösterdiği Suriye'ye 2 milyon doz civarında aşı sevk edildiğini duyurdu.
ABD güçleri ile İran destekli gruplar birbirlerini hedef aldı
Deyrizor ilinde ABD güçleri ile İran destekli terörist grupların birbirlerini hedef alması, bu yıl da kayıtlara geçti.
ABD güçleri, bu yıl içinde defalarca Ömer petrol sahasındaki üslerinin hedef alındığını, İran destekli teröristlere karşılık verildiğini açıkladı.
Ağustos ayında taraflar arasında bu şekilde gerginliğin tırmandığı görüldü.
İsrail'in saldırıları
Esed rejimi, İsrail'in ocakta 1, şubatta 4 , martta 1, nisanda 3, mayısta 3, haziranda 1, temmuzda 2, ağustosta 3, eylülde 2, ekimde 3, kasım ve aralık aylarında ise birer kez Suriye'deki askeri noktalarına ve havalimanlarına saldırılar gerçekleştirdiğini öne sürdü.
Esed rejiminin iddia ettiği saldırıların sayısı 25'i bulurken İsrail makamları ise konuya ilişkin açıklama yapmadı.
ABD ve Rusya bu yıl da sözlerinde durmadı
Türkiye, 9 Ekim 2019'da başlattığı Barış Pınarı Harekatı sürerken ABD ve Rusya ile ayrı ayrı mutabakat yapmıştı.
Türkiye sınırından itibaren 30 kilometre derinlikteki alandan PKK/YPG'nin çekileceğini vadeden ABD, henüz sözünü tutmadı.
Rusya da 23 Ekim 2019'dan itibaren Rus askeri polisi ve rejim güçlerinin, Barış Pınarı Harekat bölgesinin dışında kalan Türkiye-Suriye sınırının Suriye tarafına, PKK/YPG'li teröristlerin silahlarıyla Türkiye-Suriye sınırından itibaren 30 kilometrenin dışına çıkarılmasını temin etmek üzere gireceklerini taahhüt etmişti.
Ruslar, terör örgütü PKK/YPG'li teröristlerin silahlarıyla Münbiç ve Tel Rıfat'tan da çıkarılacağı vaadinde bulunmuştu.
Ancak terör örgütü, söz konusu mutabakatlara rağmen belirlenen sınırlardan ve bölgelerden çekilmeyerek işgalini sürdürüyor.
"Tadamon Katliamı" ve rejimin alıkoyduğu yüzlerce kişinin öldürülmesi
Suriye'de 2013'te başkent Şam'ın güneyindeki Tadamon Mahallesi'nde en az 41 sivilin Esed rejimi unsurlarınca toplu olarak öldürülmesine dair görüntülerin 27 Nisan'da ortaya çıkması gündeme oturdu.
Sivillerin toplu idam edilerek yakılmasına ilişkin paylaşılan görüntülere tepki yağarken rejim ise terör suçuyla itham edilen ve "eli kana bulaşmamış" kişilerin cezaevinden salıverilmesini öngören sözde af yasasını duyurdu.
Ancak Suriye İnsan Hakları Ağının (SNHR) AA muhabiriyle paylaştığı son verilere göre, göstermelik af yasasıyla sadece 586 kişi salıverildi. Ağın verilerine göre, en az 132 bin sivil, halen rejim zindanlarında tutulurken muhalifler ise söz konusu rakamın yüz binler olduğunu savunuyor.
Öte yandan SNHR, 20 Aralık'ta yayımladığı raporda, rejimin cezaevlerinde alıkonulan ve akıbetleri bilinmeyen kişilerden bu yıl 547'sinin daha öldüğü bilgisine ulaştıklarını açıklamıştı.
Suriye'deki hakimiyet alanlarında değişim kaydedilmedi
Türkiye ile Rusya'nın 5 Mart 2020'de sağladığı yeni mutabakatın ardından İdlib'de ateşkes büyük ölçüde korunuyor. Söz konusu tarihten itibaren de ülkede hakimiyet alanlarında önemli bir değişiklik kaydedilmedi.
Suriyeli El Jusur Araştırma Merkezi'nin geçen yılkı harita ölçümlerine göre, halihazırda Rusya ve İran destekli Esed rejimi güçleri, ülkenin yüzde 63 civarındaki alanına hakim.
Ülke topraklarının yaklaşık yüzde 11'lik bölümü askeri muhalifler ve rejim karşıtı silahlı grupların elinde bulunuyor.
ABD destekli terör örgütü PKK/YPG ülke topraklarının dörtte birini işgal ederken DEAŞ'lı teröristler ise Humus, Deyrizor ve Rakka'daki çöllerde dağınık ve sürekli yer değiştirerek varlık göstermeye çalışıyor.
Kronoloji
Suriye sahasında 2022'de öne çıkan olaylar şöyle:
5 Ocak:
- Suriye'nin doğusundaki Deyrizor ilinde ABD güçlerinin konuşlandığı Ömer petrol sahasının çevresine roket saldırısı düzenlendi.
20 Ocak:
- Terör örgütü PKK/YPG'nin, varlığını sürdürdüğü Tel Rıfat bölgesinden Afrin ilçesindeki yerleşimlere füzeyle saldırması sonucu 4 sivil öldü, 20 sivil yaralandı.
- DEAŞ bağlantılı oldukları tahmin edilen silahlı bir grup, Haseke'nin güneyinde sadece DEAŞ'lı teröristlerin tutulduğu Sanayi Hapishanesi'ne bombalı araçla saldırı düzenledi. Onlarca DEAŞ'lı firar etti.
2 Şubat:
- Milli Savunma Bakanlığı (MSB), Irak ve Suriye’nin kuzeyinde teröristler tarafından üs olarak kullanılan Derik, Sincar ve Karacak bölgelerindeki terör yuvalarına karşı "Kış Kartalı" hava harekatının icra edildiğini açıkladı. 6 farklı üsten kalkan uçaklar, 80'e yakın hedefi eş zamanlı vurdu.
2 Şubat:
- Tel Rıfat bölgesindeki PKK/YPG'li teröristlerin Suriye'nin Bab ilçesine roketli saldırısında 9 sivil öldü.
3 Şubat:
- ABD Başkanı Joe Biden, ABD güçlerinin, DEAŞ elebaşı Ebu İbrahim el Haşimi el Kureyşi'nin Suriye'de düzenlenen bir operasyonda öldürüldüğünü açıkladı. ABD askerlerinin İdlib iline bağlı Atme köyü yakınlarındaki bir eve düzenlediği operasyonda aralarında çocuk ve kadınların da olduğu 13 kişi öldü.
12 Şubat:
- Esed rejiminin İdlib'deki sivil yerleşimlere gerçekleştirdiği saldırılarda 3'ü çocuk, 2'si kadın 6 kişi hayatını kaybetti.
15 Şubat:
- PKK/YPG'nin Azez ilçesine füze saldırısında 4 sivil yaşamını yitirdi.
16 Şubat:
- Esed rejimi ve destekçisi İran'ın kontrolündeki terörist grupların, Halep ilinin batısındaki akaryakıt deposuna düzenlediği saldırıda 4 sivil hayatını kaybetti.
17 Şubat:
- MİT'in operasyonuyla Suriye sınırındaki bombalı eylemlerin sorumlusu PKK/YPG'li terörist "Hebat Gever" kod adlı Süleyman Orhan etkisiz hale getirildi.
18 Mart:
- Suriye'deki rejimin lideri Beşşar Esed, Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) yaptığı ziyarette BAE Devlet Başkan Yardımcısı, Başbakan ve Dubai Emiri Şeyh Muhammed bin Raşid Al Maktum ile görüştü.
21-25 Mart:
- Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının 7. turu, İsviçre'nin Cenevre kentinde BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen başkanlığında yapıldı. Esed rejimini temsil eden heyet, bu turda da olumsuz tavrını sürdürdü.
18 Nisan:
- Türkiye'ye yönelik eylem hazırlığında olduğu tespit edilen 2 DEAŞ üyesi, MİT tarafından Suriye'de gerçekleştirilen operasyonla yakalanarak Türkiye'ye getirildi.
26 Nisan:
- Tel Rıfat ilçesinde işgalini sürdüren terör örgütü YPG/PKK'nın, muhaliflerin kontrolündeki Mare ilçesine düzenlediği roket saldırısında 5 sivil yaralandı.
1-27 Nisan:
- Terör örgütü YPG/PKK işgalindeki bölgelerde konuşlandığı noktaları güçlendiren ABD güçleri, ülkenin kuzeydoğusundaki Rakka ilinde daha önce boşalttığı 2 noktayı yeniden faaliyete geçirdi.
3 Mayıs:
- Cumhurbaşkanı Erdoğan, İdlib'de briket evlerin açılış törenine video konferansla katılarak, "Ülkemizde misafir ettiğimiz 1 milyon Suriyeli kardeşimizin gönüllü geri dönüşünü sağlayacak yeni bir projenin hazırlıkları içindeyiz. Bu projeyi, ülkemizdeki ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarının desteğiyle hayata geçireceğiz." dedi.
7 Mayıs:
- Deyrizor ilinde Esed rejimi saflarında yer alan İran destekli yabancı gruplara ait noktaya düzenlenen hava saldırısında 9 terörist öldü.
- Terör örgütü PKK/YPG 7 Mayıs'tan itibaren Haseke'ye bağlı Malikiyye, Kamışlı ve Dirbasiyye ilçeleri ile Rumeylan Gül Ağa, Cezaa, Tel Hamis ve Tel Berrak bölgelerinde "nüfus sayımı" adını verdikleri bir tür "fişleme" çalışması başlattı.
10 Mayıs:
- Belçika'nın başkenti Brüksel'de düzenlenen Suriye konulu konferansta uluslararası toplum, 6,7 milyar dolar yardım taahhüdünde bulundu.
12 Mayıs:
- ABD Dışişleri Bakanlığı, ABD'nin Suriye'nin kuzeydoğusunda yabancı firmaların yatırımlarını yaptırımlardan muaf tutacak bir muafiyet lisansı çıkaracaklarını duyurdu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise "Her şeyden önce YPG bir terör örgütüdür. PKK neyse YPG de odur. Dolayısıyla Amerika'nın bu yanlışını kabullenmemiz mümkün değil." diyerek, ABD'nin bu adımına sert tepki gösterdi.
30 Mayıs-3 Haziran:
- Cenevre kentinde BM Suriye Özel Temsilcisi Pedersen başkanlığındaki Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının 8. tur oturumları yapıldı.
31 Mayıs:
- Avrupa Birliği (AB), Esed rejimine uyguladığı yaptırımların 1 yıl uzatılmasını kararlaştırdı.
1 Haziran:
- 503 bin 150 Suriyelinin ülkesine gönüllü olarak geri döndüğünü açıklayan İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Suriye'nin kuzeyinde belirlenen 259 noktada toplam 59 bin 679 briket evin inşaatının tamamlandığını belirtti.
7 Haziran:
- Terör örgütü PKK/YPG'nin suikastçısı olarak çeşitli eylemlere katıldığı belirlenen "Rojda" kod isimli terörist Dilbirin Kaçar, MİT'in Suriye'deki operasyonuyla Türkiye'ye getirildi.
15-16 Haziran:
- Suriye krizine çözüm amaçlı oluşturulan Astana görüşmelerinin garantörleri Türkiye, Rusya ve İran heyetleri, Kazakistan'ın başkenti Astana'da 18. kez bir araya geldi.
19 Haziran:
- MİT, terör örgütü PKK'nın sözde Suriye özerk yönetimi merkez yürütme konseyi eş başkanı Suriyeli terörist Hüseyin Şibli'yi Irak'ın Süleymaniye kentinde etkisiz hale getirdi.
28 Haziran:
- BM, Suriye'de savaşın başladığı 1 Mart 2011 ile 31 Mart 2021 arasında çatışmalar sonucu yaşamını yitiren sivillerin sayısının yaklaşık 307 bini bulduğunu açıkladı.
29 Haziran:
- Esed rejimi, Ukrayna'nın Donbas bölgesindeki sözde Donetsk ve Luhansk halk cumhuriyetlerinin bağımsızlığını tanıdı ancak Moskova yönetimi, 30 Eylül'de Donetsk ve Luhansk dahil Ukrayna'nın Herson ve Zaporijya bölgelerinin ilhak edilmesine yönelik belgeler imzaladı.
8 Temmuz:
- Rusya, Suriye'de milyonlarca kişiye Türkiye'deki Cilvegözü Sınır Kapısı'ndan insani yardımların yapılmasına imkan tanıyan mekanizmanın görev süresinin uzatılmasını veto etti.
22 Temmuz:
- Rusya'ya ait savaş uçağının, İdlib'de Hristiyanların yaşadığı Yakubiye ve Cudeyde köylerine düzenlediği hava saldırısı sonucu 5'i çocuk 7 sivil öldü, 13 sivil yaralandı.
28 Temmuz:
- Halep ilinde terör örgütü PKK/YPG işgalinde bulunan Münbiç'teki esnaf, örgütün sivilleri alıkoyarak zorla silahlı kadrosuna katma uygulamasını protesto etmek için kepenk kapattı.
15 Ağustos:
- DEAŞ karşıtı uluslararası koalisyon güçleri, ülkenin doğusundaki el-Tanıf bölgesinde yer alan askeri üssün yakınlarına insansız hava araçlarıyla saldırı yapıldığını açıkladı.
- Deyrizor'daki Ömer petrol sahası içindeki Yeşilköy adlı üste konuşlu koalisyon güçlerine yönelik roketli saldırı yapıldı.
17 Ağustos:
- Esed rejimi, Suriye'de Ağustos 2012'den beri rehin tutulan Amerikalı gazeteci Austin Tice'ın, kendileri tarafından kaçırılmadığını veya alıkonulmadığını öne sürdü.
19 Ağustos:
- Fırat Kalkanı Harekatı ile terörden arındırılan Bab ilçe merkezine yapılan füzeli saldırıda 14 sivil öldü, 37 sivil yaralandı. Saldırının kaynağı tespit edilemedi.
24 Ağustos:
- ABD ordusu, Suriye'nin doğusunda İran destekli gruplara yönelik hava saldırısı düzenledi. ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığından (CENTCOM) yapılan açıklamada, saldırıların, ABD güçlerini, 15 Ağustos'ta İran destekli gruplarca ABD personeline yapılan saldırılara benzer saldırılardan koruma ve savunma amaçlı olduğu belirtildi.
25 Ağustos:
- CENTCOM, ülkenin kuzeydoğusundaki üslerine yönelik akşam saatlerinde yapılan saldırının ardında İran destekli grupların olduğunu ve ABD'nin gereken karşılığı verdiğini açıkladı.
18 Eylül:
- Esed rejimi, kontrol ettiği bölgelerde yerel seçimlere gitti.
22 Eylül:
- Suriye’nin batısındaki Tartus ili açıklarında düzensiz göçmenleri taşıyan teknenin batması sonucu 100'den fazla kişi hayatını kaybetti.
19 Ekim:
- Filistin İslami Direniş Hareketi Hamas'tan üst düzey heyet, Suriye'nin başkenti Şam'da rejim lideri Esed ile bir araya geldi.
06 Kasım:
- Esed rejiminin, İdlib ilinde yerinden edilenlerin sığındığı kampa düzenlediği misket bombalı saldırıda 9 sivil yaşamını yitirdi, en az 70 sivil yaralandı.
20 Kasım:
- MSB, Irak'ın ve Suriye'nin kuzeyinde bulunan ve teröristler tarafından üs olarak kullanılan bölgelere "Pençe-Kılıç Hava Harekatı"nın yapıldığını duyurdu.
22 Kasım:
- Suriye krizine çözüm amaçlı oluşturulan Astana görüşmelerinin garantörleri Türkiye, Rusya ve İran heyetleri, Kazakistan'ın başkenti Astana'da 19. kez bir araya geldi.
29 Kasım:
- DSÖ, koleranın etkisini gösterdiği Suriye'ye 2 milyon doz civarında aşı sevk edildiğini duyurdu.
30 Kasım:
- ABD, DEAŞ'ın yeni elebaşı Ebu Hassan el-Haşimi el-Kureyşi'nin ekim ortasında Dera'daki askeri muhaliflerce yapılan operasyonla öldürüldüğünü açıkladı.
15 Aralık:
- Suriye Türkmen Meclisinin 6. Olağan Kurul Toplantısı'nda Başkanlığa Muhammed Türkhan seçildi.
28 Aralık:
- Türkiye-Rusya-Esed rejiminin savunma bakanları ile istihbarat başkanları, Moskova'da bir araya geldi.
