Deloitte Türkiye 2023 yılının birleşme ve satın alma işlemleri raporunu açıkladı. Rapora göre, ekonomik ve jeopolitik zorlukların gölgesinde frene basan küresel birleşme ve satın alma piyasasına paralel olarak, Türkiye’de de işlem hacmi daraldı. 2023 yılında Türkiye pazarında, 403 işlemle 8 milyar dolar civarında toplam birleşme ve satın alma işlem hacmi gerçekleşti. Bu veriler, işlem hacmi ve işlem sayısı açısından sırasıyla yüzde 30 ve yüzde 3’lük düşüşe işaret ediyor. Buna karşın, Türk şirketleri 2023 yılında halka arz yoluyla yaklaşık 3,3 milyar dolar fon oluşturdu.
Deloitte Türkiye’nin açıkladığı 2023 - Birleşme ve Satın Alma İşlemleri Raporu’na göre, artan borçlanma maliyetleri, yüksek enflasyon ve jeopolitik gerginlikler gibi zorlu koşullar altında, birleşme ve satın alma işlem hacminde ve işlem sayısında düşüş yaşandı. Pandemi sonrası 2021’de yaklaşık 4,7 trilyon dolara ulaşan küresel birleşme ve satın alma piyasası, 2023’te üst üste ikinci kez daralmaya devam etti. İşlem hacmi, yıllık yüzde 25 civarında önemli bir düşüşle 2,3 trilyon dolara gerileyerek son 5 yıllık ortalama olan 3,2 trilyon doların altına düştü. Eş zamanlı olarak, işlem sayısı son 10 yılın en düşük seviyesine geriledi. Sıkılaşan ekonomi politikaları, süregelen jeopolitik gerilimler ve artan enflasyon tehdidi gibi faktörler yavaşlamanın temel nedeni olarak öne çıktı.
Türkiye’de ise son 3 yıldır istikrarlı bir ivme kazanan birleşme ve satın alma piyasası 2022 yılında gerçekleşen 11,5 milyar dolardan 8 milyar dolara geriledi. Toplam işlem hacminde yaşanan yüzde 30 küçülmeye rağmen yabancı yatırımcılar 96 adet işlem ve 5,2 milyar ABD dolarlık hacimle geçmiş yıllara benzer seviyede bir ilgiyi korudular. Tarihsel trendin aksine milyar dolarlık işlemin bulunmadığı 2023’te, büyük işlemlerin sayısı azaldı. Yılın işlem değeri açıklanan en büyük işlemleri arasında, çoğu yabancı yatırımcılar tarafından gerçekleştirilen Getir (500 milyon dolar); Tofaş - Stellantis (445 milyon dolar); Tatneft - Aytemiz (336 milyon dolar) işlemleri yer aldı.
Yabancı ilgisi piyasayı ayakta tuttu
Rapora göre, yabancı yatırımcıların ilgisi ve orta ölçekli işlemler pazarındaki hareketlilik, birleşme ve satın almalar piyasasını zor bir yılda ayakta tuttu. Yabancı yatırımcıların toplam işlem hacmine katkısı yüzde 65 gibi yüksek bir seviyede gerçekleşirken, işlem hacmi 5,2 milyar dolara ulaştı. Türk yatırımcıların işlem hacmi bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 50 oranında azaldı. Satın alma süreçlerinde oldukça temkinli davranan finansal yatırımcılar 22 adet başarılı çıkış işlemi gerçekleştirdi.
Deloitte Türkiye Birleşme ve Satın Alma Hizmetleri Lideri Özlem Ulaş, “Bu yıl hem küresel hem de lokal birleşme ve satın alma işlemlerinde daralma yaşandı. Öncelikle, 2023 yılında Türkiye’de gerçekleşen genel seçimler, yıkıcı deprem felaketi ve jeopolitik riskler gibi etkenler yatırım faaliyetlerinin yavaşlamasına ve işlemlerde durgun geçen bir yıla yol açtı. Bu zorlu koşullara rağmen yabancı stratejik yatırımcılar Türkiye’ye olan ilgilerini kaybetmediler. Avrupa, ABD ve Körfez Bölgesi’nden yatırımcılar yaptıkları orta ölçekli stratejik satın almalar ile Türkiye pazarının önemli fırsatlar sunduğunu teyit ettiler. Her ne kadar yüksek enflasyon, kurdaki dalgalanmalar, talepteki yavaşlama ve jeopolitik belirsizlikler yatırımcı iştahını baskılıyor olsa da, yabancı yatırımcının istikrarlı devam eden ilgisini olumlu buluyoruz. Türkiye piyasası zorlu zamanların ardından çok hızlı toparlanabiliyor. Önümüzdeki yılın ilk yarısında yerel seçimler gerçekleşecek, uygulanan ekonomi politikalarının da meyvelerini vermeye başlaması bekleniyor. Ayrıca küresel ekonomide istikrarın sağlanması ve finansman piyasalarının rahatlaması ile 2024 için bu yıla kıyasla daha pozitif bir beklenti içine girebiliriz” dedi.
İşlemler, yeni trendleri gösteriyor
Deloitte Türkiye Birleşme ve Satın Alma Hizmetleri Direktörü Duygu Doğançay, “Türkiye piyasasında son yıllarda stratejik yatırımcı trendleri, özellikle kur riski temelinde ihracat odaklı ambalaj, kimya ve otomotiv gibi sanayi şirketleri etrafında şekillendi. Stratejik yatırımların merkezinde yer alan sanayi sektörü, yatırımcıların radarında önemli bir konuma sahip. Türkiye’nin stratejik konumu, rekabetçi iş gücü ve gelişmiş endüstriyel altyapısı, yatırımcılara fırsatlar sunarak birleşme ve satın alma işlemlerinin temel dayanağını oluşturuyor. Sektörel yatırım trendlerine bakıldığında, enerji sektöründe, mikro mobilite, depolama ve enerji dönüşümü, sürdürülebilirlik gibi temalara odaklı işlemlerle, yenilenebilir enerji etrafında dinamik bir ekosistem oluşmaya başladığını görüyoruz. İnternet ve mobil hizmetler, oyun, e-ticaret ve teknoloji, girişim sermayesi ve melek yatırımcılar için halen en cazip sektörler olarak öne çıkıyor. Bununla beraber yapay zekâ ve ödeme sistemleri alanında ortaya çıkan yeni temalar, yatırımcıların bu alanlara olan ilgisini de artırdı” diye konuştu.
Yabancı yatırımcılar fırsatları değerlendirdi
2023’te yabancı yatırımcıların stratejik bakış açısıyla gerçekleştirdikleri orta ölçekli satın almalar öne çıktı. Türkiye birleşme ve satın alma piyasasındaki durgunluğa rağmen yabancı yatırımcılar Türk şirketlerine olan ilgilerini sürdürdü ve toplam yıllık işlem hacminin yüzde 65’ini oluşturdu. Yabancı yatırımcılar tarafından gerçekleştirilen işlem hacmi 2023’te 5,2 milyar dolara ulaştı ve beş yıllık ortalama olan 5 milyar doları aştı. En büyük yabancı yatırımcı işlemi Getir’e yapılan risk sermayesi yatırımı oldu (500 milyon dolar). İlk 10 işlemin 7’si değişik coğrafyalardan gelen yabancı yatırımcılar tarafından gerçekleştirildi.
Toplam 5,2 milyar dolar tutarındaki yabancı yatırımcı işlem hacminin önemli bir kısmı (4,4 milyar dolar) stratejik yatırımlardan kaynaklandı. Bu durum, Türkiye pazarının yabancı stratejik yatırımcılar nezdindeki çekiciliğini vurguladı. Buna karşılık Türk yatırımcıların gerçekleştirdiği işlemlerin toplam değeri yüzde 52’lik önemli bir düşüşle 2,8 milyar dolara geriledi. Değerdeki düşüşe rağmen Türk yatırımcıların toplam işlem sayısı hemen hemen aynı kaldı.
Yabancı yatırımcılarda en büyük pay Avrupa’dan
Avrupalı yatırımcıların Türkiye’ye yönelik yatırımları 2,5 milyar dolar seviyesine ulaştı. Avrupa Bölgesi’nden gelen yatırımcılar yabancı işlemlerinin yüzde 55’ini oluşturdu. Avrupalı yatırımcıların yabancı yatırımcı işlemleri içindeki payı artarak yüzde 48’e yükseldi (2022’de yüzde 41). Önceki yıllara benzer şekilde, 53 işlem gerçekleştiren Avrupalı yatırımcıları, 15 işlemle Kuzey Amerikalı yatırımcılar takip etti. Körfez yatırımları toplam 14 işlemde 1,5 milyar dolar oldu. Dikkat çeken işlemler arasında Vitol-BP Türkiye Petrolleri, DHL Grubu-MNG Kargo ve TotalEnergies-Rönesans Enerji işlemler yer aldı.
Özel sermaye fonları çıkış işlemlerine odaklandı
2023 yılında finansal yatırımcılar yaklaşık 1,3 milyar dolar tutarında 237 işleme imza attı. İşlem sayısında yıllık yüzde 6’lık bir düşüş oldu. Finansal yatırımcılar içerisinde, 222 işlemle bir kez daha risk sermayesi ve melek yatırımcılar toplam işlem sayısının yaklaşık yüzde 94’ünü oluşturarak en büyük paya sahip oldu.
Özel sermaye fonları tarafından gerçekleştirilen işlem sayısında ise 2022’de 14’ten 2023’te 12’ye düşüş oldu; işlem değeri de 2023’te yaklaşık 291 milyon dolara geriledi (2022’de 383 milyon dolar). Özel sermaye fonlarının odaklandığı sektörler imalat, kimya ve teknoloji oldu. 2023 yılında, özel sermaye fonlarının ve diğer finansal yatırımcıların gerçekleştirdiği 22 çıkış işlemi belirleyici oldu. Actera’nın Korsini Ambalaj’dan çıkışı, Mediterra’nın Lucky Fish’ten çıkışı, Turkven’in MNG Kargo ve Mikrogrup’un stratejik satışları, hem özel sermaye fonlarının başarılı çıkış işlemlerine hem de yabancı stratejik yatırımcı işlemlerine işaret etti.
Girişim sermayesi teknoloji, oyun, mobil ve internet sektörlerine odaklanıyor
Girişim sermayesi ve melek yatırımcılar, 222 adet işlemde yaklaşık 844 milyon dolar tutarında yatırım kaydetti. Bu işlem değerinde yaklaşık yüzde 47’lik ve işlem sayısında yaklaşık yüzde 3’lük bir düşüşe işaret ediyor. 2023 yılının en büyük işlemi, Getir’in aldığı yaklaşık 500 milyon dolar yatırım ile Insider’ın aldığı 121 milyon doları yatırım oldu. Sektörel dağılıma bakıldığında girişim sermayesi ve melek yatırımcı işlemlerinin yüzde 54’ü teknoloji, oyun, internet ve mobil hizmetlere odaklandı. Oyun sektöründeki işlem değerinin 2022’de 643 milyon dolardan 2023’te yaklaşık 133 milyon dolara gerilemesine rağmen, oyun sektörü 30 işlemle ivmesini korudu.
Büyük ölçekli işlemler azaldı
Büyük ölçekli işlemlerin azaldığı 2023 yılında ortalama işlem büyüklüğü, 2022’deki ortalamanın altında kalarak, 20 milyon dolar olarak gerçekleşti. Açıklanan değerlere göre en büyük on işlemin payı, yaklaşık yüzde 30 (2022’de yüzde 48) oranında oldu. İşlemlerin çoğunluğu orta ölçekli ve küçük erken aşama yatırım segmentinde gerçekleşti. İşlem değeri 10 milyon doların altında olan 306 işlem toplam işlem sayısının yüzde 76’sını oluşturdu. Ancak bu işlemler toplam işlem hacminin yalnızca yüzde 6’sını temsil ediyordu.
Enerji, sanayi ve teknoloji yine ön plandaydı
2023 yılında yatırımcıların ilgisini çeken sektörlerde geçmiş yıllara benzer şekilde teknoloji sektörü sayıca sıralamada öne çıktı. 85 işlem ile lider olan teknoloji sektörünü internet ve mobil hizmetler (38), finansal hizmetler (38), enerji (31), oyun (30), imalat (28) ve sağlık (26) sektörleri izledi. Enerji sektörü, 31 işlem ve 570 milyon dolar (açıklanan değer) işlem değeriyle ilk sırada yer aldı. Fosil yakıt bazlı petrol ve doğalgaz dağıtım alanında en büyük iki enerji işlemi (bp ve Aytemiz) dışında, giderek daha fazla yatırımcı enerji dönüşümü teması altında birleşme ve satın almalara yöneldi. TotalEnergies-Rönesans Enerji işlemi yenilenebilir enerjiye odaklanan önemli bir yatırım oldu.
Halka arzlar öne çıktı
Türkiye pazarında azalan finansman olanakları, küçük yatırımcının kazançlı yatırım arayışı, daha geniş yatırımcı ağına ve gelişen yatırım platformlarının etkisiyle halka arzlarda artış yaşandı. Finansmana erişimde yaşanan zorluklar ve yüksek borçlanma maliyetleri nedeniyle şirketler, büyüme için kaynak sağlamak amacıyla sermaye piyasasına yöneldi. Ayrıca, yüksek enflasyon ortamında, bireysel yatırımcılar, tasarruflarını koruma amacıyla Borsa İstanbul’u tercih ettiler. Bireysel yatırımcıların Borsa İstanbul’daki payı 2019 yılı başından bu yana iki katına çıktı. Piyasaya açıklanan verilere göre Aralık 2023 itibarıyla 54 şirket başarıyla halka açıldı ve toplam yaklaşık 3,3 milyar doların üzerinde kaynak elde edildi.
