Türkiye dünkü referandumla yönetim sistemini değiştirme kararı aldı. YSK’ya yapılan itirazların sonuç vermemesi durumunda kesinleşecek seçim sonuçlarıyla 18 maddelik paket yürürlüğe girmiş olacak. Böylece seçmen, milletvekili sayısının 600’e çıkarılması, askeri yargının kaldırılması, HSYK’nın sil baştan yenilenmesinin yanı sıra, parlamenter sistemden, “Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi” olarak adlandırılan, “Türk tipi başkanlık” modeline geçilmesine de vize vermiş olacak.Önümüzdeki süreçte yaşanacak gelişmeler ve kulislerde dillendirilen olası senaryolar şöyle:
Hangi maddeler hemen yürürlüğe giriyor?
Paketin mahkemelerin bağımsızlığı, askeri yargı, HSYK, AYM ile yerel ve genel seçimlerin birleştirilme zorunluluğunun kaldırılması gibi yönetim sistemine ilişkin olmayan maddeleri referandumun kesin sonucun Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla yürürlüğe girecek. Milletvekili seçilme yaşının 18’e düşürülmesine ilişkin değişiklik de hemen yürürlüğe girecek ancak uygulaması ilk seçimde mümkün olabilecek. Sistem değişikliğiyle bağlantılı düzenlemelerden ise, ilk birlikte seçimin 3 Kasım 2019’da yapılacağı, bu tarihten önce Meclis’in erken seçim kararı alması durumunda da da iki seçimin birlikte yapılacağı ile cumhurbaşkanının partili olabilmesine imkan tanıyan değişiklik olmak üzere sadece ikisi hemen uygulamaya geçecek. Başbakan Yıldırım, referandumdan “evet” çıkması durumunda, Erdoğan’a hemen üyelik teklifini götüreceklerini açıklamıştı. Üyelikle birlikte Erdoğan’a genel başkanlık yolu da açılacak.
Yeni sisteme ne zaman geçilecek?
TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 5 yılda bir aynı gün yapılması, milletvekili sayısının 600’e çıkması, cumhurbaşkanına şu anda yürütmenin kullandığı yetkilerin devrini içeren sistemin temel düzenlemeleri ise 3 Kasım 2019’da yapılması öngörülen seçimlerle birlikte yürürlüğe girecek. O tarihe kadar cumhurbaşkanının partili olması dışında parlamenter sistem mevcut haliyle işleyecek, başbakan ve hükümet görevine devam edecek. Yıldırım, 2019 seçimlerinin ardından Türkiye’nin son başbakanı olarak tarihe geçecek.
Geçiş süreci kısalabilir mi?
Cumhurbaşkanı seçiminin de yenilenmesi şartıyla Meclis erken seçim kararı alabilir. TBMM’den bu kararı çıkaracak sayısal güce sahip Ak Parti isterse bu yolla yeni sisteme 2019’dan önce geçilmesini sağlayabilir.
Erken seçim olur mu?: Erken seçime gidilmesi Erdoğan’ın 2019’da dolacak görev süresini kısaltma anlamı taşıyor. O nedenle zayıf bir ihtimal olarak görülse de Erdoğan’ın tercihine bağlı. Kampanya sürecinde Erdoğan da Yıldırım da “gündemimizde seçim yok” mesajı verdiler. Buna karşın siyasi kulislerde hala ‘yılsonunda erken seçim’ iddiaları konuşuluyor. İktidar kanadında da referandum rüzgarıyla gidilecek bir erken seçimden Ak Parti’nin tek başına yeni bir Anayasa yapacak sayısal güçle çıkabileceğini savunanlar var.
Erdoğan hemen genel başkanlığı üstlenir mi?
Üyeliğin ardından Erdoğan’ın genel başkanlığı üstlenmek isteyip istemeyeceği merak konusu. Erdoğan hemen genel başkanlığı üstlenmek ister, ama erken seçime gerek görülmezse, Ak Parti’nin 2018’de yapmayı planladığı kongre öne çekilerek Yıldırım, koltuğunu Erdoğan’a bırakacak. Bu durumda Erdoğan hem Cumhurbaşkanı, hem de Ak Parti Genel Başkanı olacak. Yıldırım ise yeni sistem yürürlüğe girene kadar Ak Parti Grup Başkanı ve Başbakan olarak kalacak.
Askeri yargı tarih oldu:
Hemen yürürlüğe giren hükümler kapsamında Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve askeri mahkemeler tarih oldu. Askeri hakimler 4 ay içinde HSYK’ca adli veya idari yargıda hakim-savcı olarak ya da Milli Savunma Bakanlığı veya Genelkurmay Başkanlığı’nın hukuki hizmet kadrolarına atanabilecek. İsteyenler emekli olacak.
Yeni HSYK 30 gün içinde şekillenecek:
Adından “yüksek” ifadesi çıkarılan, üye sayısı 22’den 13’e düşürülen Hâkimler ve Savcılar Kurulu 30 gün içinde yenilenecek. Kurul üyelerinin görevleri sona erecek ve Adalet Bakanı ile müsteşarı dışındaki 11 üye yeniden belirlenecek. Bu üyelerden dördü cumhurbaşkanınca, üçü Yargıtay üyeleri, bir Danıştay üyeleri, üçü de hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından TBMM’ce seçilecek. Yeniden seçilemeyen HSYK üyeleri Yargıtay ve Danıştay üyesi olarak atanacak.
Meclis 6 ay uyum mesaisi yapacak: TBMM 6 ay içinde değişikliklerin gerektirdiği Meclis İç Tüzüğü değişikliği ve kanuni düzenlemeleri gerçekleştirecek.
Şebnem Hoşgör/ Milliyet
