Washington-Ajanslar
CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan, Nükleer Güvenlik Zirvesi için geldiÄŸi ABD’de yoÄŸun temaslarda bulundu. ABD BaÅŸkanı Barack Obama baÅŸta olmak üzere birçok liderle ikili görüÅŸmeler yapan ErdoÄŸan, zirvede de nükleer güvenlik ve terörle mücadele konusunda Türkiye’nin tezlerini dile getirdi. ErdoÄŸan, ABD ziyaretinin son gününde temaslarını izleyen, beraberindeki gazetecilerin sorularını yanıtlandırdı. ErdoÄŸan’ın açıklamaları ÅŸöyle:
SURÄ°YE’DE NE YAPABÄ°LECEĞİMÄ°ZÄ° GÖRÜÅžTÜ
Nükleer Güvenlik Zirvesi ile alakalı gelmiÅŸ olduÄŸumuz Washington’da zirveyi bitirmiÅŸ olduk. Gerek devlet gerek hükümet baÅŸkanlarıyla ikili görüÅŸmelerimiz oldu. Bugün de gerek Cumhuriyetçi gerekse Demokrat kanaat önderleriyle görüÅŸmelerimiz oldu. Nükleer Zirve’de Sayın Obama’nın yemeÄŸi oldu. Buna bir çalışma yemeÄŸi diyebiliriz. Bütün devlet, hükümet baÅŸkanlarının üç ile beÅŸer dakika civarında bazı sunumları oldu. Sayın Obama ile de bir saate yakın görüÅŸtük. GörüÅŸmemizin ana ekseni, Suriye’deki geliÅŸmelerdi. Suriye’de bundan sonraki süreçte neler yapabileceÄŸimizi deÄŸerlendirdik. Sabahtan itibaren nükleer zirvenin asıl gündemine dair sunumlar oldu, ardından çalışma yemeÄŸi. Orada da kendi konuÅŸmamı yaptım. Aile fotoÄŸrafları bu tür zirvelerin gündeminde yer alan deÄŸiÅŸmezdir. Birçok hükümet baÅŸkanıyla, devlet baÅŸkanıyla ayaküstü ikili görüÅŸmeler yaptık. Böylece programımızın resmi boyutu bitti.
DUYUNCA ÜZÜLDÜM, O KONULAR GÜNDEME GELMEDÄ°
(Obama zirvenin sonunda basın toplantısında sizinle birçok alanda verimli ortaklıkları olduÄŸuna deÄŸindikten sonra basın özgürlüÄŸü ve demokrasi konularında eleÅŸtirilerini dile getirdi. Bunları size de bizzat ifade etmiÅŸ olduÄŸunu söyledi. DeÄŸerlendirmeniz nedir?)
DeÄŸerli arkadaÅŸlar, gıyabımda o tür bir açıklama yapıldığını duyunca üzüldüm. Ama ÅŸunu söyleyeyim: Sayın Obama’yla görüÅŸmemizde sorduÄŸunuz konular gündeme gelmedi. Bana o türden bir ÅŸey söylenmiÅŸ deÄŸil. Kaldı ki bizler daha önceki telefon görüÅŸmelerimizde, basın üzerinden konuÅŸmak yerine, karşılıklı konuÅŸmanın daha faydalı olacağını da konuÅŸmuÅŸtuk.
DÄ°KTATÖRLÜK OLSA O YAYINLAR NASIL YAPILIR?
Brookings Enstitüsü’ndeki konuÅŸmamda da belirttiÄŸim gibi eleÅŸtiri ile hakareti birbirinden ayırmak lazım. Burada kanaat önderleriyle buluÅŸmamda, kendilerine bunu örneklerle izah ettim. Türkiye’deki bazı gazetelerde, CumhurbaÅŸkanı için ‘katil, hırsız’ biçiminde manÅŸetler atılıyor. BaÅŸlıklarda tehditler savruluyor. Bu hakaretleri yapan gazeteler ve dergiler, halen yayın hayatına devam ediyor. Türkiye’de iddia ettikleri türden bir diktatörlük olsa, o tür yayınlar nasıl yapılabilir? Hakaret ve tehdide Batı’da da müsaade edilmez. Daha geçenlerde Obama’yı faceebook üzerinden tehdit eden biri tutuklandı, tutuklu yargılanıyor. Merkel’e Almanya’da biri benzer bir ÅŸey yaptı, yine ceza aldı. ABD yasaları baÅŸkana tehdidi 5 yıla kadar hapisle, yüklü tazminatla cezalandırıyor. Hakaret veya tehdit nedeniyle cezalandırma örnekleri, Almanya, Fransa, Hollanda gibi ülkelerden de verilebilir. Hakaret ve tehdit, basın özgürlüÄŸü ya da eleÅŸtiri diye deÄŸerlendirilemez. Obama, görüÅŸmemizde bu konuları gündeme getirmiÅŸ olsaydı, tüm bu örnekleri önüne koyar, bunları ona da söylerdim.
DÄ°NLEDÄ°KLERÄ°NDE SÖZLERÄ° KALMIYOR
(ABD’den de benzer örnekler veriyorsunuz, buna raÄŸmen neden Türkiye gündeme getiriliyor? yönündeki soru üzerine) Bu salonda sizden önce kendileriyle bir araya geldiÄŸim kanaat önderleriyle de -Brookings Enstitüsü’nde yaptığım üzere- Adalet Bakanlığımızın açıklamasını paylaÅŸtım. Dinlediklerinde, aslında söyleyecek sözleri kalmıyor. Ama dediklerinden farklı bir söz de söyleyemiyorlar. ‘Ülkenin cumhurbaÅŸkanı bunların çoÄŸunun terörle baÄŸlantılı olduÄŸunu açıklıyor, peki bu durumda biz neyi savunuyoruz’ diyemiyorlar.
ÜST AKIL BÖLMEK, PARÇALAMAK Ä°STÄ°YOR
Üst akıl dediÄŸim olay da bu zaten. Üst akıl, Türkiye üzerinde oyun oynuyor. Türkiye’yi bölmek, parçalamak güçleri yeterse yutabilmek. Türkiye olarak nice zamandır terörizmle mücadele halindeyiz. Ülkemiz terör saldırılarına maruz kalıyor, operasyonlar yapıyoruz. Operasyonları da halkımızın güvenliÄŸi, ülkemizin huzuru ve birliÄŸi için yapıyoruz. Son olarak Diyarbakır’da 7 kardeÅŸimiz ÅŸehit oldu, evlatlarımız ÅŸehit oldu. Ama burada konuÅŸtuklarımızdan Türkiye’deki terör saldırılarına deÄŸinenler sadece bir iki kiÅŸi. Lahor’a deÄŸinen de sadece bir kiÅŸi oldu. DiÄŸerlerinin tümü sadece Paris ve Brüksel’deki saldırıları konuÅŸmakla yetiniyor. Halbuki biz terör nedeniyle 40 bin can kaybı yaÅŸamış bir ülkeyiz. Bunun adeta görmezden gelinmesi kabul edilemez. Kaldı ki mesela Belçika’daki son olay öncesinde, ‘Bu adam teröristtir’ diye uyarmışız. Ama onlar adamı serbest bırakmışlar. Sonra da malum saldırı yaÅŸanmış. Hakeza, Özdemir Sabancı’nın katillerinden Fehriye Erdal’ın Belçika’dan iadesini istiyoruz; ama yıllardır vermiyorlar. Oralarda halen elini kolunu sallaya sallaya serbetçe dolaÅŸabildiÄŸi, geçenlerde bir haber kanalı tarafından da görüntülendi. Terör konusunda gereÄŸi yapılmazsa elbette bedel ödenir.
HIRSIZA KÄ°LÄ°T MÄ° DAYANIR
Washington’daki zirvede, nükleer terör riskinden de bahsedildi; teröristlerin eline özellikle nükleer ürünlerin geçme tehlikesinde bahsediliyor. Mücadele, kuru kuruya konuÅŸmakla olmuyor. Hırsıza kilit mi dayanır? Tahsilli adamdan terörist olmaz yaklaşımını da doÄŸru bulmuyorum. Tahsilli adamlar da maalesef terörist olabiliyor. Nitekim üniversitelerde de terör mensupları yok mu, her tür adam var, kendi kendimizi aldatmayalım. Birlik, beraberlik ve bütünlüÄŸümüz için teröre karşı el birliÄŸiyle, gönül birliÄŸiyle mücadele etmemiz gerekiyor.
‘Gülen’in iade edilmesini tekrar söylemeyi gerekli görmedim’
(GörüÅŸmede Gülen’in iadesi gündeme geldi mi?)
Bu akÅŸam kanaat önderleriyle konuÅŸurken gündeme getirdim. Sayın Obama’yla görüÅŸmemde gündeme getirmedim. Daha önce birkaç kez söylediÄŸim için tekrar söylemeye gerek görmedim. ArkadaÅŸlarımız, Kerry ve Biden’a müteaddit defalar söylediler de zaten.
Ä°SRAÄ°L CUMHURBAÅžKANI Ä°LE KONUÅžTUM, OLUMLU BAKIYORLAR
(Ä°srailli mevkidaşınızla telefon görüÅŸmeniz oldu. Ä°liÅŸkilerin normalleÅŸmesi ve büyükelçiliklerin açılması ne zaman gerçekleÅŸir?) Taksim’deki olay insani ve vicdanı bir olaydır. Bizim bundan dolayı bir baÅŸsaÄŸlığı dileÄŸimiz oldu. Bu çerçevede gerek ülkemizdeki Musevilerin hahambaşı olan Hahambaşı Haleva, gerek Yahudi Cemaatinin başı olan Ä°brahimzade ile görüÅŸtüm, baÅŸsaÄŸlığı dileÄŸini ilettim. Ä°srail CumhurbaÅŸkanı’na yazılı bir taziye mesajı göndermiÅŸtim. Kendileri telefonla döndüler, o görüÅŸme o ÅŸekilde gerçekleÅŸti. Telefon görüÅŸmesinde, Ä°srail’le iliÅŸkiler konusundaki üç ÅŸartı hatırlattım. Åžartlarımız zaten belli. Birincisi özür, bunu gerçekleÅŸtirdiler. Ä°kincisi tazminat: Verilen bir rakam var, bunun Ä°srail açısından sorun olmayacağı söyleniyor. Üçüncüsü de Gazze’ye ambargonun kaldırılması. Filistin’de Gazze’de ciddi elektrik sıkıntısı var, bunun giderilmesine müsaade edilmeli. GörüldüÄŸü kadarıyla olumlu yaklaşıyorlar. Hakeza, su sıkıntısı da giderilmeli. Bunun için denizden su temini için arıtma tesisi kurulabilir; bunun sondajının yapılması, ÅŸebekesinin kurulması lazım. Orada okul, hastane gibi yatırımlar da yapılmalı. Tüm bunlara olumlu bakıyorlar. Ä°nÅŸaat malzemeleri, gıda, ilaç vs.’nin naklinin Türkiye üzerinden olmasını istiyorlar. Aradaki belli ölçüde kapanmış durumda. Bunların aşılması, diplomatik temasları da, ikili ticari temasları da beraberinde getirecektir. Özellikle enerji, doÄŸal gaz konusu önemli. Bunda onların da ülkemizin de Avrupa’nın da menfaatleri söz konusu. Temennimiz aklıselimin hakim olmasıdır. Washington’da görüÅŸtüÄŸüm Musevi cemaatinin temsilcilerine de bunları anlattım. Ayrıca Harem-i Åžerif’e yönelik ihlallerin durdurulması hususunu da dile getirdim. Onlar bu tür haberlerin dezenformasyon olduÄŸunu ileri sürdüler. Biz de elimizde bilgiler olduÄŸunu, dolayısıyla ihlallerin durdurulması hususunda yardımcı olmalarını söyledik.
TEMMENNÄ° EDERÄ°Z KÄ° DÜZELÄ°R
(Türkiye-Rusya arasındaki iliÅŸkilerde son durum nedir? Rus tarafından yumuÅŸama sinyalleri geldiÄŸinden söz ediliyor) Temenni ederiz ki bahsettiÄŸiniz türden yumuÅŸamalar olur ve aramızdaki sıkıntıları aÅŸarız. Ancak henüz o noktada deÄŸiliz. Rusya, Washington’daki Nükleer Güvenlik Zirvesi’ne alt düzeyde bir temsilci bile göndermedi. Burada Rusya hiç yoktu.
'Anayasanın halktan onay alacağına inanıyorum'
(Bu yıl bir anayasa referandumu bekliyor musunuz?)
Hükümetin bu noktada yaptığı çalışmaları biz de takip ediyoruz. Ak Parti, benim baÅŸbakanlık döneminde bu konuda geniÅŸ bir çalışma yapmıştı. O çalışma zaten Ak Parti’nin malıdır. O çalışma güncellenebilir, bazı yeni eklemeler yapılabilir. CumhurbaÅŸkanlığı olarak sadece bir katkı mahiyetinde bizim de yaptığımız bir çalışma var. Sivil toplum örgütleri ile ATO’da bir adım atmıştık. Halkımızın bunu gündemde tutması, yeni anayasanın gündemde olması, konuÅŸulması, tartışılması tabii ki çok önemli. Halkın gündemine getirmeden parlamentoya getirmek sıkıntılı olabilir. Ä°ktidar partisinin yeterli vekil sayısı yok. Ancak gizli oylama söz konusu olabileceÄŸi için temennimiz 330’un yakalanabilmesidir. Yeni anayasa konusunda halka verilmiÅŸ bir söz var. Halk bunu bekliyor. Hükümet de partiler de bu konuda üzerlerine düÅŸeni yapmalıdır. Asgari müÅŸterekleri olan partiler bir araya gelerek bu problemi pekâlâ çözebilir. Referanduma götürüldüÄŸünde, yeni anayasanın halktan kesinlikle onay alacağına inanıyorum.
TSK EN GÜZEL CEVABI VERMÄ°Åž
(Genelkurmay BaÅŸkanlığı, birtakım iddialar üzerine paralel yapılanmaların sızmasına asla izin verilmeyeceÄŸini açıkladı. Bu konudaki deÄŸerlendirmeniz?)
Türk Silahlı Kuvvetleri en güzel cevabı vermiÅŸ. Ä°lave söze gerek yok!
‘ABD’ye 1800 isim verdik’
(ABD, YPG konusunda Türkiye’nin tezlerine yaklaşıyor mu?)
Åžunu açık ifade etmeliyim ki PYD ve YGP konusunda ilk zamanlara kıyasla daha iyi bir noktadayız. Obama, Kerry, Biden ile yaptığımız görüÅŸmelerde Türkiye’nin güneyinde PYD/YPG yapılanmasına izin vermeyeceÄŸimizi söyledik. O bölgede DAÄ°Åž’le mücadele için ABD’ye 1800 isim verdik, 600 isim daha vereceÄŸiz. Bunlar yetiÅŸmiÅŸ insanlar; bir kısmı Arap bir kısmı Türkmen. Bu insanlar ÅŸu anda mücadele için her ÅŸeye hazırlar. Dolayısıyla, ABD’nin artık bahanesi söz konusu olamaz. Zira karada her ÅŸeylerini ortaya koyan bahsettiÄŸimiz insanlar, orada bizim için varlar. Bunlar, DAÄ°Åž ve diÄŸer terör örgütlerine karşı her türlü desteÄŸi vermeye hazırlar. Ilımlı muhalifler bunlardır.
KARARLILIÄžIMIZ BELLÄ°: Biden ile de Kerry ile de konuÅŸtuk; onlar da bir PYD devletine müsaade etmeyeceklerini söylüyorlar. Bu ifadeyi Kerry ve Biden da kullandığına göre diyecek bir ÅŸey kalmıyor. O bölgede farklı bir yapılanmaya tevessül eden olursa kararlılığımız bellidir.
DAMAÄžA DEÄžECEK BÄ°R ÅžEY VARSA HÄ°ÇBÄ°RÄ° YANAÅžMIYOR
(Obama ile uçuÅŸa yasak bölge, güvenli bölge konuları da gündeme geldi mi?) Bu konu da gündeme geldi. G20’deki görüÅŸmemizde Suriye sınırları dahilinde 98’e 45 kilometrelik bir alanın terörden arındırılmış güvenli bölge ilan edilebileceÄŸine deÄŸinmiÅŸtik. Dün akÅŸam kendisine söyledim: ‘O bölgeyi illa o ölçülerde tutmak ÅŸart deÄŸil, daha da büyütmek mümkün’ dedim. ‘O bölgede gelin 500’er metrekarelik alanlar içinde konutlar yapalım; gerek Suriye’deki insanların gerekse ülkemizdeki mültecilerin oralara yerleÅŸmelerini saÄŸlayalım’ dedim. Bu konuyu Merkel’e de açtığımı söyledim. Ne var ki damaÄŸa deÄŸecek bir ÅŸey varsa hiçbiri buna yanaÅŸmıyor. Bir 3 milyar euro, daha sonra bir 3 milyar euro daha denildi. Peki, geldi mi? Gelmedi. Zaten, ‘bade harabül Basra’, gelse ne olur? Bunlar zamana oynuyorlar. Ancak bakıyorum bu iÅŸi ciddiye alıyoruz. Biz 10 milyar doları para gelecek diye mi harcadık? Nitekim gele gele 450 milyon dolar geldi. O da donörlerden geldi. Mültecilerle ilgili olarak ABD’yle, koalisyon güçleriyle birlikte çalışarak gereken adımları atmamız lazım.
‘5 BÄ°N DAÄ°Åž’LÄ°YÄ° HALLEDEMÄ°YOR MUYUZ’ DEDÄ°M
Mesela 2.5 milyonluk nüfusa sahip olan Musul’a DAÄ°Åž 5 bin kiÅŸiyle hükmediyor. Bizler, 5 bin DAÄ°Åž’liyi halledemiyor muyuz? Bunu Obama’ya söyledim. Bu iÅŸi halledersek, orada yeni bir süreç baÅŸlar; Musul halkı kendini bulur. Etraftaki Ramadi, Ambar gibi vilayetlerdeki halk da Musul’u örnek alarak kendilerini bulabilirler. Yeter ki onlara güç verelim, destek verelim. Mesela peÅŸmergeler, bir güç buldular, DAÄ°Åž’i Sincar’dan derdest ettiler. (Türkiye’nin Musul’u kurtarma harekâtına katılması söz konusu mu?) BaÅŸika ile Musul’un arası 30-40 kilometre. BaÅŸika için bizi koruyor diyor oradaki kardeÅŸlerimiz. Musul’dan BaÅŸika’ya saldırıyı yaptı DAÄ°Åž onun üzerine bu adımlar atıldı.
