Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), enflasyonun yükseliş sebeplerini açıkladı. Buna göre; Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 6,30 oranında arttı ve yıllık enflasyon 6,62 puan yükselerek yüzde 24,52 oldu. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları 6,8 puan artarak sırasıyla yüzde 23,71 ve yüzde 24,05 olarak gerçekleşti. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal, gıda, enerji, hizmet ve altın gruplarının katkılarında sırasıyla 3,31, 1,77, 0,77, 0,64 ve 0,13 puan artış gözlendi. Alkol-tütün grubunun katkısında ise değişim olmadı.
Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamaları incelendiğinde, enflasyonun ana eğiliminde oldukça sert bir bozulma gözlendi. Bu gelişmede temel mal grubu belirleyici olurken, ana eğilim hizmet grubunda da önemli oranda arttı.
Eylül ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 2,96 oranında yükseldi, grup yıllık enflasyonu 2,13 puan artarak yüzde 13,97 oldu. Yıllık enflasyon haberleşme hizmetlerinde bir miktar gerilerken, lokanta-otel, ulaştırma ve diğer hizmetler gruplarında belirgin bir yükseliş kaydetti, kira grubunda ise görece yatay seyretti. Lokanta-otel ve ulaştırma gruplarında turizm kaynaklı talep yönlü etkilerin yanında gıda ve akaryakıt fiyatlarındaki görünüme bağlı olarak maliyet yönlü etkiler de izlendi. Diğer hizmetler grubu enflasyonundaki yükselişte ise eğitim ile bakım-onarım fiyatları belirleyici oldu.
DÖVİZ KURU GELİŞMELERİ ENFLASYONUNUN YUKARI YÖNLÜ SEYRİNDE ANA BELİRLEYİCİ OLDU
Temel mal grubu yıllık enflasyonu Eylül ayında 11,94 puanlık yüksek bir artışla yüzde 35,12’ye ulaştı. Bu dönemde yıllık enflasyon döviz kuru gelişmelerine duyarlılığı yüksek olan dayanıklı ve diğer temel mallarda oldukça belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükselmiş ve genele yayılan fiyat artışları hızlanarak devam etti. Dayanıklı mal grubu fiyatları Eylül ayında beyaz eşya (yüzde 17,72), otomobil (yüzde 13,90) ve mobilya (yüzde 9,91) öncülüğünde yüzde 12,93 oranında arttı. Diğer temel mallardaki aylık fiyat artışında ise konutun bakım-onarımına yönelik malzemeler, kişisel bakım ürünleri, ev tekstili, temizlik malzemeleri, araç yedek parçaları, küçük ev aletleri gibi ürünler öne çıktı. Eylül ayında giyim ve ayakkabı grubunda fiyat artışları mevsim ortalamalarının üzerinde gerçekleşti. Özetle, döviz kuru gelişmeleri temel mal grubu enflasyonunun yukarı yönlü seyrinde ana belirleyici olmaya devam ederken, Eylül ayı itibarıyla yıllık tüketici enflasyonuna en yüksek katkı 9,70 puan ile bu gruptan geldi.
Enerji fiyatları Eylül ayında yüzde 6,05 oranında arttı. Akaryakıt fiyatları Ağustos ayında yapılan ÖTV düzenlemesinin sarkan etkilerine bağlı olarak yüzde 5,59 oranında yükselirken, elektrik ve doğalgazda yapılan ayarlamanın yanı sıra katı yakıt fiyatlarında da yüksek bir artış izlendi. Bu gelişmelerle birlikte, enerji grubu yıllık enflasyonu 5,69 puan artarak yüzde 27,03 olarak gerçekleşti.
ENDEKS TARİHİNİN EN YÜKSEK ARTIŞI İŞLENMİŞ GIDA FİYATLARINDA
Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Eylül ayında 7,95 puan artarak yüzde 27,70 oldu. Bu dönemde hem işlenmemiş hem de işlenmiş gıda ürünlerindeki fiyat artış eğilimi hızlandı. Yıllık enflasyon işlenmiş gıdada yüzde 22,05’e, işlenmemiş gıdada yüzde 34,04’e yükseldi. İşlenmemiş gıda grubunda taze meyve-sebze fiyatları bir önceki aya göre yüksek bir oranda artarken, diğer işlenmemiş gıda grubunda süt, kırmızı et, kuruyemiş ve pirinç fiyat artışları öne çıktı. İşlenmiş gıda fiyatları ise bu dönemde yüzde 6,42 ile endeks tarihinin en yüksek artışını kaydetti. Bu grupta ekmek ve tahıllar, katı-sıvı yağlar, süt ürünleri ve konservelerde daha belirgin olmak üzere alt kalemler genelinde keskin fiyat artışları izlendi. Bu gelişmede döviz kuru gelişmelerinin yanı sıra temel girdi (un, süt vb.) maliyetlerindeki artışlar etkili oldu. Bu gelişmelerle taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon belirgin bir artışla yüzde 22,24’e ulaştı.
Yİ-ÜFE
Yurt içi üretici fiyatları bu dönemde yüzde 10,88 oranında yükseldi, yıllık enflasyonu ise 14,02 puan artarak yüzde 46,15’e ulaştı. Endeks genelinde Türk lirasındaki değer kaybına bağlı olarak alt gruplara yayılan sert fiyat artışları görüldü. Bu dönemde petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eğilimi önemli ölçüde yükseldi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon tüm gruplarda hızlı bir yükseliş kaydetti. Elektrik-doğalgaz üretim ve dağıtımı ile ara mallarında yıllık enflasyon sırasıyla yüzde 71,88 ve yüzde 51,96 ile oldukça yüksek bir düzeyde gerçekleşti. Ara mallar grubu fiyat artışında demir-çelik, plastik, tekstil, temel kimyasallar ve kâğıt ürünleri; sermaye mallarındaki fiyat artışında ise motorlu kara taşıtları ve aksesuarları ile metal yapı ürünleri öne çıktı. Fiyatlar, dayanıklı tüketim mallarında mobilya ve ev aletleri, dayanıksız tüketim mallarında ise gıda ve tekstil ürünleri öncülüğünde yükseldi. Sonuç olarak Eylül ayında, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları güçlenerek sürdü.
(İHA)
