Akıllı Sözleşmeler

Geçtiğimiz yılın en çok konuşulan yatırım aracı hepimizin malumu, Bitcoin. Bu kripto para biriminin dayandığı teknoloji ise Blockchain. Bugün kripto para birimlerinin; Bitcoin, Ethereum ve Ripple başta olmak üzere binlerce türevi mevcut.
Blockchain, merkezi bir otorite veya merkezi veri tabanı olmaksızın, dağıtık defter teknolojisi denilen bir veri sistemi biliminin, verilerin blok olarak depolandığı ve bu blokların anahtar kodlar ile birbiri ardına zincir misali bağlanması ile oluşan, günümüzün en çok konuşulan dijital veri sistemi.
Bitcoin ise, bu sistemin ilk ve en büyük uygulamasını oluşturuyor ve çok ustaca tasarlanmış protokoller ile kripto para dünyasının ilk adımını atıyor. Blockchain sistemi kullanılarak merkezi olmayan veri sisteminde, herhangi bir sahibi olmayan açık bir yazılımda, karşılıklı kod alışverişi yapılıyor. Burada aktarılan verilere, Bitcoin deniyor. Tabi ki tam olarak açıklanması buraya sığmayacak kadar karışık ve usta işi bir teknoloji ve apayrı bir makale konusu olmayı hak ediyor. Burada asıl üstüne değineceğimiz konu, avukatların da ilgisini çekecek türden; Akıllı Sözleşmeler! Örnek olarak, evinizi kiraya vereceğinizi düşünün. Kiracı bulmak için, Akıllı Sözleşme destekleyen bir emlak internet sitesine ilan veriyorsunuz. İlanı, evinizin kapısındaki dijital sensörlü anahtar için bir açık dijital anahtar yani kod oluşturarak veriyorsunuz. Bu ilan, internet sitelerinde yayınlanırken, bir kiracı bu evi kiralamak için size özel dijital anahtar gönderiyor. Siz yine dijital onayı sistem üzerinden verdiğinizde, kiracının kripto para hesabından bir aylık kira bedeli sizin kripto para cüzdanınıza otomatik olarak gönderiliyor ve evinizin dijital anahtarı, otomatik olarak kiracının telefonundaki dijital anahtarla eşleşiyor ve kiracı eve giriş yapabiliyor. Kiracı bir ay sonra, eğer kripto para cüzdanında yeteri kadar kripto para bulunduramaz ve sizin hesabınız bu para gelmez ise, kiracının eve giriş anahtarı otomatik olarak kalkıyor ve eve giremiyor.
Bugün Akıllı Sözleşme uyumlu kripto para birimlerinin sayısı oldukça az. Ethereum, bunların en önde geleni. Bitcoin ise, bu sistemi desteklemiyor.
Biz hukukçular ise haklı olarak, bu sisteme soru işaretleri ile yaklaşıyoruz. Örneğin yukarıdaki örnek, yürürlükte olan Türk Borçlar Kanunu'na aykırılık teşkil ediyor. Zira kiracının önce bir kira döneminde iki kez kira ödememesi ve iki kez ihtar edilmesi gerekiyor, ardından tahliye talepli icra takibi yürütebiliyoruz ve ancak takip kesinleşince tahliye için hukuki zemin hazırlanmış oluyor. Yani sonuç olarak, bugün hukukumuz, en azından yukarıdaki örneğin uygulanması için uyumlu değil.
Ancak akıllı sözleşmelerin birçok farklı uygulaması var. Akıllı Sözleşmeler, örneğin bir araba satışında notere ihtiyaç olmaksızın taşıtın devredilmesine ön ayak olabilir veya bankalar tarafından yürütülen KYC (Know Your Customer / Müşterini Tanı) süreçlerinin daha hızlı tamamlanması için kullanılabilir. Bunlar dışında dünyada diğer düşünülen kullanım senaryoları arasında; türev araçların devri, sigorta sözleşmeleri, dijital kimlik oluşturmaları gibi hususlar yer alıyor. Amerika Birleşik Devletleri'nde şimdiden bu uygulamaları geçerli sayan hukuk mahkemeleri ortaya çıkmaya başladı bile.
Görüldüğü üzere, Akıllı Sözleşmeler, aslında tam olarak biz hukukçuların uzmanlık alanına giren Sözleşmeler Hukuku normlarını karşılamıyor. Daha çok, otomatik olarak hazırlanan ve neden-sonuç ilişkisi gerektiren, bunun dışında herhangi bir yorumlama veya uzmanlık gerektirmeyen tip sözleşme veya uygulamalar için söz konusu.
Örneğin, milletlerarası bir mal taşımasında, ürünün gönderileceği limanda yükleme öncesi gözetim yükümlülüklerinin hukuki sonuçlarını bir akıllı sözleşme ile uygulayamayız. Veya bir ortaklık sözleşmesinin detaylarını akıllı sözleşme ile ortaya koyamayız. Akıllı sözleşmeler, sigorta poliçeleri gibi otomatik hazırlanan ve otomatik sonuç doğurması gereken hususlar için uygulama alanı bulacaktır.
Bu gibi yıkıcı ve değiştirici teknolojilerin hukuksal olarak düzenlenmesi gerekse de caydırıcı engellemelerin yapılmaması ve geliştirici teknolojilerin sonuna kadar desteklenmesi şart. Dünyadaki gelişmelerden uzak nesiller, maalesef yarının garantisi olamayacaklardır.
Saygılarımla