Eşdeğer parçalar listesi

6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununda (Kısaca 'SMK') yapılan önemli düzenlemelerden biri de özellikle otomotiv yan sanayini yakından ilgilendiren onarım amaçlı kullanımlara ilişkindir. SMK m.59 (4)'de birleşik ürünün görünümüne bağımlı olan parçaların (must – match), birleşik ürüne orijinal görünümünü yeniden kazandırmak üzere onarım amacıyla ve bu parçaların kaynağı konusunda yanıltıcı olmamak şartıyla tasarımın piyasaya ilk sürüldüğü tarihten üç yıl sonra kullanılması tasarım hakkının ihlali sayılmayacağı düzenlenmiştir. Örneğin, otomobilin tamponu veya kapısı o otomobilin görünümüne bağımlı olup başka bir modelde kullanılması imkansızdır. Bu tür parçalar ayrı ayrı tescil edilebilmektedir, ancak, hak sahibi bu tür parçalar için sadece birleşik ürünün ilk üretimi aşamasında piyasaya sunulduktan sonra üç yıl boyunca tasarım haklarını kullanacaktır. Yedek parça üreticileri ürünlere orijinal görünüm kazandırmak amacıyla üç yıl sonra tasarımları izinsiz kullanabilecektir. Bununla beraber, tasarımın yasal koruması devam ettiği sürece hak sahibinden izinsiz söz konusu tasarımların bir başka amaçla kullanılması mümkün değildir.
SMK m.59 (5)'de Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca yayımlanacak olan eşdeğer parçaların üç yıllık süre içerisinde onarım amacıyla kullanımının da tasarım hakkının ihlali sayılmayacağı düzenlenmiştir. Söz konusu maddede belirtilen eşdeğer parçalar, orijinal parça gibi bir takım testlerden geçirilebilen, orijinal parçanın verdiği sonuçları verip vermediği ölçülebilen ve belgelendirilen ürünlerdir.
SMK düzleminde tasarım koruma kapsamı dışında tutulacak eşdeğer parçaların listesi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca yayımlanacaktır. SMK kapsamında Hazine Müsteşarlığı'nın yetkilendirdiği kurum/kuruluşlar tarafından eşdeğer parçaların öncelikle belgelendirilmesi yapılacaktır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı da bu listeden seçtiği parçaları yayımlayacaktır.
Bu kapsamda, araçlarda orijinal parça yerine yerli sanayinin ürettiği belgelenmiş eşdeğer parçalar serbestçe kullanılabilecektir. Yayımlanacak genelgeyle ülkemizdeki yan sanayinin gelişmesi ve tüketicilerin ucuz yedek parçaların ulaşabilmesi için eşdeğer parçaların serbestçe kullanımına imkan sağlanacaktır.
Böylece, eşdeğer parçaların üretildiği sektörler gelişecek ve tüketiciler bu ürünlere çok daha ucuz erişebilecektir. Tüketiciler orijinal parça yerine fiyat avantajı olan eşdeğer parçayı tercih ederek, orijinal parça fiyatlarında da düşüşler görülecektir.1
Bu durumda, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından eşdeğer parçaların üç yıllık süre içerisinde onarım amacıyla kullanımına ilişkin yayımlanacak listede belirtilecek olan eşdeğer parçaların kullanımı üç yıllık koruma süresinden istisna olacaktır.
Yedek parçaların nasıl korunacağı konusunda Avrupa Birliği'nde uzlaşma sağlanamamıştır. Yedek parçaların korunup korunmaması hususunda Topluluk Direktifi AB ülkelerini serbest bırakmıştır. 1998 tarihinde yürürlüğe giren 98/71 sayılı AB Tasarım Yönergesi'nde, üye ülkelerin yedek parça hususunda mevcut ulusal düzenlemelerini muhafaza edebileceklerine ilişkin hüküm vardır. Ancak, Yönerge'nin yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapılacak düzenlemelerde yedek parça tasarımlarının koruma dışında bırakılması veya var olan korumanın daraltılması gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca, yedek parça tasarımlarını korumayan üye ülkelerin, yeni koruma getiremeyeceği ifade edilmiştir.
(1) Karahan, agb., s.315 - 316
AB üyesi ülkelerin mevzuatları incelendiğinde Fransa, Almanya, Avusturya, Finlandiya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Portekiz ve İsveç'in oluşturduğu ülkeler grubunda yedek parça tasarımları tasarım ve/veya haksız rekabet kapsamında korunurken; Benelüks ülkeleri, İtalya, İspanya, İngiltere, İrlanda, Lüksemburg, Macaristan gibi yedek parça sektörünün ağırlıklı olduğu ülkeler ise yedek parçaların onarım amacıyla kullanılmasına izin verildiği görülmektedir2
SMK kapsamında Hazine Müsteşarlığı'nın gerek yetkilendirme ve gerekse kurum/kuruluşlar tarafından eşdeğer parçaların öncelikle belgelendirilmesi ile ilgili düzenleme gerçekleştirilmiştir.
SMK düzleminde tasarım koruma kapsamı dışında tutulacak belgelendirilen eşdeğer parçaların listesinden, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca seçilen parçaların listesinin yayımlanması beklenmektedir.
Yapılan çalışmalar takdire değer olup, bir başına yasanın varlığı yeterli olmamaktadır. Kullanılacak zamanın savrulup gitmesi, tozlanmaması, tüketici ile sanayicinin yapayalnız bırakılmaması toplumsal dileğimizdir.
Yürekten esenlikler ve en içten
saygılarımızı sunarız.
(2) Karahan, agb., s.317