Tescilsiz tasarımların hükümsüzlüğü

Sınai Mülkiyet Kanununda (Kısaca 'SMK') hükümsüzlük yaptırımı, kural olarak, kamu yararı düşüncesiyle düzenlenmiştir. Bu sebeple, hükümsüzlük hali, mahkeme tarafından re'sen gözönüne alınmak zorundadır.
Kural olarak, tasarımın hükümsüzlüğü, aşağıda belirtilen kişiler tarafından istenebilir haler dışında menfaati olan herkes tarafından istenebilir (SMK m. 78 / 1-2):
a) Sonradan kamuya açıklanan aynı veya benzer nitelikteki bir tasarımın başvuru tarihi, tescilli bir tasarımın başvuru tarihinden önce ise, sadece önceki hak sahibi (SMK m.77/1.c)
Bu durum, gerçek olmayan hak sahibine karşı açılan hükümsüzlük davaları olarak belirtilebilir.
b) Gerçek hak sahibi
SMK, gerçek hak sahibi, hatta – manevi hak yönünden düşünülürse – gerçek tasarımcı ilkesini kabul etmiştir.(1)
SMK'nın 70. ve 73 üncü madde hükümlerinde öngörülen tasarım hakkına sahip kişiler tarafından da, tasarımın hükümsüzlüğü ileri sürülebilir. Bunlar, tasarım hakkı sahibi tasarımcı veya onun hukuki halefleri ve hizmet ilişkisi ile diğer iş görme ilişkilerindeki hak sahipleridirler.
Üstte (a) ve (b) bentlerinde belirtilen haller dışında, aşağıda belirtilen menfaati olanlar tarafından da tasarımın hükümsüzlüğü istenebilir:
•Cumhuriyet savcıları kanalıyla resmi makamlar,
•Zarar gören kişiler,
•Tasarım tescili isteme hakkına sahip olan kişiler.
Tasarımın hükümsüzlüğü davası, tasarımın koruma süresince veya tasarım hakkın sona ermesini izleyen beş yıl içinde açılabilir (SMK m.78/3).
Kurum Tasarım Sicili'ne tescilli bir tasarımın koruma süresi başvuru tarihinden itibaren beş yıldır. Bu süre beşer yıllık dönemler halinde yenilenmek üzere toplam yirmi beş yıla kadar uzatılabilir (SMK m.69/1).
Söz konusu beş yıllık süreler uzatılmamışsa, daha önce ve her halde yirmi beş yıl geçtikten sonra tasarım serbest hale gelir.
Tasarımın hükümsüzlüğü davası, üstte belirtilen koruma süresince veya tasarımın serbest hale geldiği tarihi izleyen beş yıl içinde açılır.
Söz konusu süre hak düşürücü niteliği haiz olup, mahkeme tarafından re'sen göz önüne alınır.
Tasarımın hükümsüzlüğü davası, davanın açıldığı tarihte Tasarım Sicili'nde tasarım belgesi sahibi olarak kayıtlı kişiye karşı açılır. Tasarım üzerinde Sicil'de hak sahibi (rehin hakkı ve diğerleri) görülen kişilerin davaya katılabilmelerini sağlamak amacı ile, ayrıca onlara da bildirim yapılır (SMK m.78/4).
Tescilsiz tasarımlarda hükümsüzlük davası ise, hak sahibi olduğunu iddia eden kişiye karşı açılır (SMK m.78/5).
Tescilsiz tasarımların koruma süresi ise, koruma talep edilen tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten itibaren üç yıldır (SMK m.69/2).
Tescilsiz tasarımın hükümsüzlüğü davası, üstte belirtilen koruma süresince açılır.
Söz konusu süre hak düşürücü niteliği haiz olup, mahkeme tarafından re'sen göz önüne alınır.
Yürekten esenlikler ve çalışmalarınzda
başarı dileklerimizi sunarız.

(1)Tekinalp, Ü. ve ark. : Fikri Mülkiyet Hukuku, B.2, Kırklareli 2004, s.62