Kaynak göstermeksizin ya da izinsiz yeniden yayım

Demokratik toplumlarda basının en önemli, genel menfaati ilgilendiren olay ve konularda açıklamalar yapmak, haber ve bilgi vermek, eleştiri ve değer yargıları sunmak suretiyle kamuoyunu oluşturmak, toplumu aydınlatmaktır.(1)
Basına yaptığı bu görev nedeniyle şu iki hak tanınmıştır. Bu haklar, 'haber verme hakkı' ile 'eleştirme, değer yargısında bulunma hakkı'dır.
Haber verme hakkı, kamu yararı taşıyan bir olayı, topluma haber vermek, bildirmektir.(2)
5187 Sayılı Basın Kanunu'nun (Kısaca 'BK') amacı, basın özgürlüğünü ve bu özgürlüğün kullanımını düzenlemektir (m.1/I).
BK düzleminde, haber ajansları yayınları, süreli yayınlardandır (m.2/I.c).
Haber ajansları tarafından, haber niteliğinde olan yayımlanmış haberleri kaynak göstermeksizin ya da izin almaksızın yeniden yayımlayanların hukuki ve cezai sorumlulukları bulunmaktadır.
a) Hukuki sorumluluk
Haksız rekabetin önlenmesindeki amaç, serbest piyasa düzeninde herkesin dürüstlük kuralları içerisinde hareket etmek suretiyle rekabet kurallarına uygun olarak piyasada faaliyet göstermesi ve sonuçta; mal ve hizmetlerin nihai tüketicilerinin aldatılmasına izin verilmeksizin kaliteli mal ve hizmetlerin piyasa kurallarına göre oluşan en uygun fiyatla satışa sunulmasıdır. (3)
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun (Kısaca 'TTK') 55 (1) madde hükmünde altı kategori kapsamında sayılan haller haksız rekabet halleri olup, bunlardan biri de 'Başkalarının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanma' olarak düzenlenmiştir. Buna göre; bir haber ajansına ait haber, iş ürünü niteliğindedir.
Bu hal, hukuken korunan fikrî mülkiyet hakları hakkında öngörülmüş değildir; onları da kapsamamaktadır. Bu halin kapsamına giren hukuken özel olarak korunmayan ancak, iş, faaliyet, üretim vs. yönünden önem taşıyan, teklif, hesap, plan gibi ürünlerden, konumuz bakımından iş ürünü niteliğinde olan bir haber ajansının yayımladığı haberden yetkisiz yararlanmaktır. Bu hal haksız rekabet hukukunu temellendiren emek ilkesinin geniş bir uygulamasıdır. Bu hal başkalarının emeğinden, iş, sonuç ve deneyimleri haklı olmayan yararlanmaları önlemeyi amaçlamaktadır. Söz konusu yararlanma, ekonomik yarar elde etmeyi, başkasının emeğiyle haklı olmadığı halde sonuç almayı ifade etmektedir. Haber ajansı; haber niteliğindeki yayınlarının, üçüncü kişilerce kaynak göstermeksizin ya da izin almaksızın yayımlanması suretiyle oluşan haksız rekabet sebebiyle maddi zarara uğrayan sıfatıyla tecavüzde bulunanın (üçüncü kişi) kusuru varsa, zarar ve ziyanının tazminini isteyebilir (TTK m.56/1,bend d). Haksız rekabet davasında zarar ziyanın tazmini istenirse, davacının (haber ajansı) zararı saptanır. Zararın tespitinde, zarar somut olarak saptanamazsa, bu rekabet sonucunda elde edilmesi olanaklı görülen yarar hesaplanır. Ancak, davacı zararını ispat edemezse, davalının (üçüncü kişi) elde ettiği veya olanaklı bulunan gelire göre de karar verebilir (Net menfaat kuramı).(4)
b) Cezai sorumluluk
Bir süreli yayında yayımlanmış haberleri, kaynak göstermeksizin ya da izin almaksızın yayımlayanlar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar (BK m.24/I - II).
Yürekten esenlikler ve en içten saygılarımızı sunarız.

(1) İçel, K.: Kitle Haberleşme Hukuku, Bası 2, İstanbul 1985, sayfa 9 vd.
(2) Eren, F.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Tıpkı 7. Basım, 2001 İstanbul, sayfa 795 - 796
(3) Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 20.03.2018, Esas 2016/7972 ve Karar 2018/2136
(4) Ergün, M.: Ticari İşletme Hukuku, 2015 Bursa, sayfa 133