Anonim şirketin kendi hisselerini satınalma muhasebesi

Anonim şirketin kendi hisselerini satınalma konusu gerek TTK ve gerekse TMS açısından ayrı birer yazıda incelemiş ve muhasebesinin bir başka yazı konusu olduğunu belirtmiştik.
Tekdüzen muhasebe sisteminde anonim şirketlerin kendi hisselerini satınalması halinde hangi hesapların kullanılacağı konusunda henüz bir açıklama yapılmamıştır veya bugüne kadar ben böyle bir açıklamaya rastlayamadım.
Bu sebeple muhtelif çalışmaları inceledim,
araştırdım ve bu yazıyı hazırladım.
Bu yazımız, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisinin 2014/4/1 sayısının 283298 inci sayısındaki Sayın Fikret Otlu, İsmail Bekçi ve Özlem Nilüfer Karataşın çalışmalarından yararlanarak hazırlanmıştır.
Bu konuda yaptığım araştırmalarda benim muhasebe düşünceme en uygun yazı ve çalışma olduğu için bu makaleden yararlandım.
1. İktisap Edilen Payların Muhasebeleştirilmesi
Tekdüzen hesap planında bir düzenleme yapılmadığından Çankırı Üniversitesinde yapılan çalışmada olduğu gibi 51 Nolu Geri Alınan Hisse Senetleri hesabı kullanılmıştır.
Paylar satınalma bedeli üzerinden yani maliyet bedeli üzerinden kaydedilecektir.
100.000 TL sermayeli bir AŞ 1 TL nominal değerindeki 5.000 payını tanesi 4 TLden 20.000 TLya satınalmıştır. (Bunlar için yılsonunda bu kadar tutarda yedek akçe ayrılmalıdır) Bunun muhasebe kaydı:
2015
514 Geri Satın Alınan Paylar 20.000
102 Bankalar 20.000
Payların geri satın alınması
2015
590 Dönem Net Karı 20.000
540 Yasal Yedekler 20.000
Geri alınan paylar için yıl sonunda yedek akçe ayrılması, İktisap Edilen Payların Elden Çıkarılmasının Muhasebeleştirilmesi
Örnek: Nominal değeri 1 TL olan ve daha önceki bir tarihte tanesi 4 TLden satın alınan 10.000 adet pay, 2015 yılında, tanesi 6 TLden satılarak elden çıkarılmıştır. Satış işlemi banka aracılığı ile yapılmıştır.
2015
102 Bankalar 60.000
514 Geri Satın Alınan Paylar 40.000
520 Hisse senedi ihraç primi 20.000
Geri alınan payların satış kaydı
2015
540 Yasal Yedekler 40.000
570 Geçmiş Yıllar Karları 40.000
Geri alınan hisse senetleri satıldığından
yedeklerin Ortaklara dağıtılabilmesi için
a. Bu satıştan sonra, yasal yedeklerde kalan tutar ya ortaklara dağıtılır veya
sermaye artırım kararı alınarak sermayeye ilave edilebilir. Sermayeye ilave kayıtlarını burada göstermeye lüzum görmüyorum.
b. Örnekteki geri alınan payları karlı satmıştık. Zararlı satsa idik bu defa hisse senedi ihraç primleri borçlu olarak çalışıp borç bakiye verecekti.
İktisap Edilen Paylar Nedeniyle
Sermayenin Azaltılması
Anonim şirketin iktisap ettiği payları 3 yıl içinde elden çıkaramaması halinde sermaye
Örnek: İlk örnekteki 5.000 pay her biri 4 TLden 20.000 TLye alınmıştı.
Zamanında elden çıkarılamadığı için sermaye azaltılması yoluyla yok edilecektir.
Bu durumda önce payların alış bedeli ile payların üzerinde yazılı nominal değerler karşılaştırılıp azalacak sermaye ve fark bulunacaktır.
Bulunan fark daha önce ayrılmış olan yedeklerden mahsup edilecektir.
Payların alış bedeli 5.000x4 = 20.000 TL
Payların nominal değeri 5.000x1=5.000 TL
Azaltılacak sermaye tutarı 5.000 TL
Fark = 20.000 – 5.000 15.000
(Yedeklerden Mahsup edilecek tutar)
Muhasebe kaydına gelelim.
2015
500 Sermaye 5.000
540 Yasal Yedekler 15.000
514 Geri Satınalınan paylar 20.000
Elden çıkarılamayan paylar sebebiyle sermayenin azaltılması ve aradaki farkın yasal yedeklerden karşılanması
540 Yasal Yedekler 5.000
570 Geçmiş yıllar karları 5.000
Satılan paylar sebebiyle serbest kalan yedeklerin ortaklara dağıtılabilmesi için geçmiş yıllar karları hesabına devri
570 Geçmiş yıllar karları 5.000
331 Ortaklara Borçlar 5.000
Geçmiş yıllar karlarına devredilen yedeklerin ortaklara dağıtılması.
Kayıtlar bu şekilde yapılabilir, kullanılacak hesaplar yasal yedekler veya olağanüstü yedekler olabilir.

EKOHABER