Bu depremle ilgili olarak mazbatada: " ....miih-ı halin yirmi dördüncü Çarşamba günü Perşembe akşamısı saat biri geçerek Bursa 'da yine bir şiddetli hareket-i arz vuku bularak ve akabinde dahi çarşının birkaç yerinde ateş zuhur ederek ve hikmet-i Hüda (akıl üstü,tanrı işi) bu sırada Bursa’ya cari miyahın (akan su) yolları hareket-i arzla (zelzele ile) yıkılıp cümlesi kesilmiş olmasıyla ve hava dahi şiddet üzere rüzgarlı bulunmasıyla evvelki harekette nişan (alamet,işaret) vermiş olan cevami (camiler,mescidler,ibadet yerleri) ve mesacid (mescidler) ve han ve hamamlar ile dekakin(dükkanlar) ve menazilin (yolların) ekserisi münhedim(yıkılmış) ve harap ve nişan vermeyenlerin dahi bazı mahalleri münşak (peşpeşe) ve ateşin emr ü itfasına (söndürülmesine) eğr-i ikdm olunmuş (eğrilmiş,çabalanmış) ise de bu aralıkta herkesin kendi can ve başı kaygusıma (kaygısına) düşmüş olmasıyla ferdası (ertesi,bir sonraki) güne kadar ateşin önü bir veçhile(bu nedenle) alınamayub Kağyan çarşısında kain Ağaççılar ve oradan yukarı sırasıyla Haffa. flar ve Çıkrıkçılar çarşıları ve Yoğurt han veya Bit pazarı ile Devecilere doğru haylıca (pek çok) dekakin (dükkan) ve menazil (yollar) muhterik(yanmak,yanıp tutuşmak) olmuştur" ifadesi yer almıştır.
Mazbatadaki bilgilerden anlaşılacağı üzere, Perşembe gecesi saat birden sonra yine şiddetli bir zelzele meydana gelmiş ve çarşının birkaç yerinden ateşler çıkmıştır. Ayrıca su yollan yıkıldığından sular da kesilmiştir. önceki depremde hasar görmüş olan cami, mescid, han, hamam ile dükkan ve evlerin çoğu yıkılmış ve harap olmuştur. önceki depremde hasar görmeyen binaların bazıları da hasara uğramış, halk kendi can ve baş kaygısına düştüğü için çıkan yangın ertesi güne kadar söndürülememişti. Bu yangında Kayhan çarşısında bulunan Keresteciler, Haffaflar, Çıkrıkçılar çarşıları ile Yoğurt hanı ve Bit pazarı ile Devecilere doğru birçok ev ve dükkanlar yanmıştır. Belgenin devamında, Yoğurt Hanı'nda bulunan ve depremden dolayı yıkılan kahvehanede çıkan yangının lodos tesiriyle
yayılması neticesinde, 500 kadar cami, han, hamam ve evin yanısıra, 1.000
den fazla dükkanın yanıp yıkıldığı belirtilmektedir.
Belgedeki bu bilgilere ilaveten, o dönemde devletin resmi tarihçisi olan Ahmet Cevdet Paşa da şunları aktarmaktadır: "Perşembe akşamı saat biri on geçe önce barut yapımında kullanılan güherçile kokusu etrafa yayılmış olduğundan neden hasıl olduğunu bilemeyen halk korku içinde bulunduğu sırada şiddetli fırtınada iki büyük dalga arasında kalan gemi gibi sallanır ve binalar bir iki arşın ileri ve geri gidip gelir olmuş. Bu suretle devam eden zelzele iki dakika kadar sürmüş. Ne yapacağını şaşıran halk sokaklara dökülmüşler. Kargir binalar yıkılmış olduğundan eşyalar yıkıntılar altında kalmış ve hiç kimse malını almaya cesaret edememiş. Yangının çıkması hasarı daha fazla artırmıştır".
Aynı depremin İstanbul'da da hafif bir şekilde hissedildiğini ifade eden Cevdet Paşa, bu iki deprem neticesinde yıllardan beri imarına çalışılan güzel Bursa şehrinin tamamen harap olduğunu ve Mihaliç'te de epeyce hasar meydana geldiğini izah etmiştir. 1855 yılı içinde devam eden bu sarsıntıların, iki depremde olduğu gibi yıkım ve tahribata sebebiyet vermediği, Hüdavendigar mutasarıfı Paşa'nın hükümete yazdığı tahriratlardan anlaşılmaktadır.
Not: 1855 Bursa depremleri için, farklı belgelerde saat ve süreler görülüyorsada, belgeler aynen yansıtılmıştır.
Büyük Kıyamette yıkılan ve ayakta kalan bölgeler
Bu başlığı değerlendirirken, 1855 yılı şartları ile, bugünün şartları arasındaki önemli farkı gözden kaçırmamak gerekir. Ayrıca her depremin aynı özelliklere sahip olmasının mümkün olmayacağı gerçeğinide bilmek zorundayız. Birazdan Hacı Çelebi’nin yazdığı kitapta, 1855 de yaşanmış Bursa depremi ile ilgili ifadeleri okuyacaksınız. Ancak o gün gerçekleşenlerin bugünle aynı olması elbette söz konusu değildir. O gün etkilenen semtlerin, bugünde aynı şekilde etkileceğini düşünmek yanlış olur. Ne varki o gün yaşananlar bir vakıadır ve ders alınmalıdır. Unutmayınız “Deprem öldürmez, çürük yapılar öldürür.”
