Sıvı atıklar büyük ölçüde belediyelerin çözmesi gereken bir sorun. Bazı sanayi kuruluşlarının da kendilerinin arıtma tesisleri var. Bazı çıkan sıvı atık bazı işlemlerden sonra çamur haline geliyor.
Bu çamurlar çeşitli nitelikte ve kalorifik değerde olabiliyor. Rutubetli haldeki bu atıklar bir kurutma işlemi geçirdikten sonra sınai tesislerde yakıt olarak değerlendirilebiliyor. Yöneticiliğim döneminde İnegöl Belediyesi’nden bu çamurları alıp katı atıklarla harmanlayarak kullanıyorduk.
Diğer önemli bir atık, yağlar. Tüm araçlardan çıkan ve çalışma süresini tamamlamış olan yağlar tankerlerle çimento veya benzer teknolojideki fabrikalara getirilip tanklara doldurulur.
Fırınların ana yakma brülöründen verilen birincil yakıt yanında; ikincil veya üçüncül yakıt olarak beslenebilir. Son 40 yıldır brülörler 5 kanallı olarak yapılmakta ve 3 kanaldan 3 çeşit yakıt verilebilmektedir. Atık yağların ısıl değerleri çok yüksektir. Bu nedenle piyasada parasal olarak pazar fiyatıyla alınarak kömürün yanında ikincil bir yakıt olarak kullanılabilmektedir. Çok miktarda temin etmek mümkün değil ama çevre koruma açısından önemli bir çözüm.
Bir diğer atık entegre çimento fabrikalarının ve benzeri proseslerin bacalarından çıkan sıcak gazlardır. Uzun yıllar bu gazların değerlendirilmesine kafa yorulmuş ve son 15 yılda tüm dünyada kullanılan yaygın bir sistem geliştirilmiştir.
Çin Halk Cumhuriyeti; başı çektiği bu teknolojide, hem gazın değerlendirilmesi hem de proses makinalarının üretimi konusunda lider durumdadır. Çin›in 2,5 milyar ton civarındaki yıllık çimento üretimi ve kullanımı tüm dünyanın %60’ı kadardır. Ülkemiz de dünyanın 4. büyük çimento üreticisidir. Bu nedenle 55 Entegre Çimento Fabrikasının 35’inde bu atık gazlar için geri kazanım tesisleri mevcuttur.
Prosesin çalışması şöyle: Çimento fabrikalarının her döner fırın ve soğutma ünitesinden çıkan sıcak gazlar alınıp bir eşanjörden geçirilerek (yakıtsız buhar kazanı diyebiliriz) buhar elde edilir. Bu buhar bir kollektörde birleştirilip buhar tirbününe beslenir.
Bursa Çimento’da geçmiş yıllarda bir Çin firmasıyla anahtar teslimi yaklaşık 18 milyon ABD dolarlık bir yatırımla 7,5 Megawatlık bir tesis kurulmuştur. Fiili üretim değerleriyle; fabrikanın kullandığı elektrik enerjisinin %25’ini bu tesisten karşılamak mümkün olmaktadır.
Amortisman süresi dolduktan sonra elektrik maliyeti satın alınan elektriğe göre neredeyse bedava fiyatına gelmektedir. Böylece doğaya salınan milyonlarca metreküplük sıcak gaz ısısının önemli bir kısmı kullanılarak sera gazı etkisi azaltılmaktadır.
Tamamen otomatik bir düzen ile çalışan, bilgisayarlarla kontrol ve kumanda edilen bu sistemin çalışan insan sayısı da çok düşüktür. En önemli girdileri; atık sıcak gazlar ve nitelikli sudur. Bunlar sayesinde 24 saat elektrik enerjisi üretimi mümkün olabilmektedir.
Böylece atıklar konusunda edindiğim tecrübeleri; Dünya, ülkemiz ve özel olarak önceki yıllarda çalıştığım Bursa Çimento Fabrikası deneyimlerimi sizlerle paylaşmış oldum.
Yazılarımın başlangıcında belirtmiştim; Atıklar dünyanın en önemli sorunlarından biridir. Denizde damla da olsa herkes çözüme katkıda bulunmalıdır. Aksi takdirde kirli, yaşanamaz bir çevre bizleri, gelecek kuşakları bekliyor.
