Şu yeniden değerleme veya enflasyon düzeltmesinin son 17 yıllık durumunu ele alarak bir inceleme yapalım.
Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerleme konusunu ele aldığımızda, ülkemizin yıllarca ağır bir enflasyon yaşadığını, bununla başa çıkabilmek için yeniden değerleme müessesesinin kurulduğunu, daha sonra özellikle 2003 den sonra enflasyonla ciddi bir mücadeleye karar verildiği zaman bir defalık olmak üzere yine çok ciddi bir enflasyon düzeltmesi ile bilançoların düzeltildiğini görüyoruz.
Enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerlemeyi vergi usul kanununun mükerrrer 298 inci maddesi ele almıştır.
Mükerrer Madde 298 in ilgili kısmı aşağıdaki gibidir.
Mükerrer Madde 298
(Değişik: 17/12/2003-5024/2 md.)
A) Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur.
1. Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer.
Kapsama giren mükellefler, geçici vergi dönemlerinin sonu itibarıyla malî tabloları düzenlemek ve enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadırlar. Geçici vergi dönemlerinde yukarıda belirtilen oranların tespitinde, son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuzaltı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son oniki ay dikkate alınır. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır.
(700 Sayılı KHK’nın 46 ncı maddesiyle değişen ibare; Yürürlük:09.07.2018)Cumhurbaşkanı(*); bu maddede yer alan % 100 oranını % 35’e kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25’e kadar çıkarmaya veya tekrar kanunî seviyesine kadar indirmeye yetkilidir.
2. Bu maddenin uygulanmasında;
(başlığı altında hangi kıymetlerin nasıl enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı açıklanmıştır. Biz bu maddenin detaylarını yazımıza almıyoruz.
***
9. (Ek: 16/7/2004-5228/9 md.) Münhasıran sürekli olarak işlenmiş; altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler bu fıkranın (1) numaralı bendinde yer alan şartlara bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yaparlar.
B) Yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsünün Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığınca Resmî Gazete ile ilân edilir.
C) (Ek: 30/3/2006 – 5479/11 md.) Vergi kanunlarında yer alan “toptan eşya fiyatları genel endeksi” ibaresi “üretici fiyatları genel endeksi” ve “TEFE” ibaresi “ÜFE” olarak uygulanır.
Maddenin ilgili kısımlarını yukarıya aldım. Bu kısımların incelenmesinden görüleceği üzere enflasyon düzeltmesi yapılabilmesi için belirli şartlar bulunmaktadır.
Son üç yıllık enflasyon toplamının %100 ü aşması ve yıllık %10 enflasyon olması ve bu iki şartın birlikte gerçekleşmesi.
Ayrıca yeniden değerleme oranı da her yıl tesbit edilip yayımlanacaktır.
YENİDEN DEĞERLEME ORANLARINA GÖRE DURUM
Son enflasyon düzeltmesi sırasında ve düzeltme yapıldıktan sonra Yıllar itibariyle yeniden değerleme oranı ne olmuştur? Aşağıdaki tabloda bunu görelim.
YENİDEN DEĞERLEME ORANLARI
2020 Yılı yeniden değerleme oranı % 9,11
2019 Yılı yeniden değerleme oranı % 22,58
2018 Yılı yeniden değerleme oranı % 23,73
2017 Yılı yeniden değerleme oranı % 14,47
2016 Yılı yeniden değerleme oranı %3,83
2015 Yılı yeniden değerleme oranı %5,58
2014 Yılı yeniden değerleme oranı %10,11
2013 Yılı yeniden değerleme oranı %3,93
2012 Yılı yeniden değerleme oranı %7,80
2011 Yılı yeniden değerleme oranı %10.26
2010 Yılı yeniden değerleme oranı %7,7
2009 Yılı yeniden değerleme oranı %2,2
2008 Yılı yeniden değerleme oranı %12
2007 Yılı yeniden değerleme oranı %7,2
2006 Yılı yeniden değerleme oranı %7,8
2005 Yılı yeniden değerleme oranı %9,8
2004 Yılı yeniden değerleme oranı %11,2
TOPLAM YENİDEN DEĞERLEME ORANI %169,30
Yeniden değerleme oranlarını yıllar itibariyle geometrik dizi artış etkisini bir tarafa bırakarak topladığımızda dahi %169,30 gibi bir orana ulaşıyoruz. Öyle ise bir de yıllar itibariyle tüfe ve tefe enflasyonlarını görelim.
