Boeing 737 MAX artık güvenilir

Tarihler, 29 Ekim 2018’i gösterdiğinde Endonezyalı Lion Air şirketinin bir uçağı düştü. Boeing’in iddialı olarak piyasaya sürdüğü 737 MAX tipi bir uçaktı düşen. Gözler kazaya ve Boeing’e çevrilmişti. Bu kazanın nedeni belli olduktan beş ay sonra bu kez Ethiopia Hava Yolları’na ait 737-MAX tipi bir uçak daha düşer ve tüm kullanılmakta olan uçaklar uçuştan çekilir. Aradan 2 yıla yakın bir süre geçti ve bu uçaklara FAA (Amerikan Havacılık Otoritesi) tarafından tekrar uçuş izni veridi. Avrupa Sivil Havacılık Otoritesi (EASA) bu konuda temkinli hareket edip, AD (Airworthiness Directive) yani kendi uçuşa elverişlilik direktifini yayınlayacak.
Bu durumda bu uçaklar Avrupa hava sahasında bir süre daha uçamayacak.
Sivil Havacılık otoritemiz SHGM de bir açıklamayla EASA’nın görüşüne katıldı
Uçuş emniyetini doğrudan ilgilendiren bu izin konusunu, THY’den emekli Kaza İnceleme Uzmanı Kaptan Pilot Eyüp Turşucu’ya sorduk. Bakın neler söyledi.
Eyüp Kaptan, 737 MAX uçaklarının üretimi ne zaman ve nasıl başladı?
Ne kadar üretildi? Satış fiyatı neydi?
Boeing 737 MAX Programı 2011 yılında açıklandı. Bu uçak sırasıyla 737-700, 737-800 ve 737-900ER uçaklarının yerini alacak olup ana değişiklik CFM LEAP-1B motorların kullanımıdır. İlk Boeing 737-800 MAX uçağı Mayıs 2017’de teslim edildi. Aralık 2019’a kadar 4 bin 932 sipariş alınmış ve 47 havayolu ve leasing işletmesine toplam 387 MAX uçağı teslim edilmişti. Şu an itibariyle üretimi tamamlanmış 423 MAX uçağı teslim için beklemekte. B737-800 MAX uçağın yaklaşık fiyatı 120 milyon $’ dır. (Bu tipten THY’de 12, Corendon’da ise 1 adet vardır. M.A)
Karıştıkları iki kazanın benzerlikleri nelerdi? Yani kazalara neden olan sorun her iki uçakta da aynı mıydı?
Her iki kazanın nedeni aynıdır. Max uçaklarında ana değişiklik olarak CFM LEAP-1B motoru kullanılmıştı. Ayrıca küçük yapısal değişikliklerin yanısıra daha güçlü motorun sebep olabileceği farklılıkları önlemesi için MCAS (Manevra Özelliklerini Arttırma Sistemi) sistemi yerleştirilmişti. Bu sistem manuel uçuşta iken uçağın stall süratine yaklaştığını hissettiği anda kumandaları alarak uçağı süratlendirmek amacıyla burun aşağı kumanda veriyordu. Pilotlar bu durumu bilmedikleri için kurtarma manevrasını başaramadıkları için kazalar meydana gelmişti
Boeing suçlamalar karşısında ürettiği uçakları ve kendini nasıl savundu? Boeing’in ticari kaybı ne kadar oldu?
Boeing, soruşturma sürecinde yaşanan olayların öngörülemediğini kabullenmek zorunda kaldı. Yapılan MCAS değişikliğine hiçbir dokümanda yer verilmemesi büyük bir hataydı. Bu yüzden pilotlar ve teknik personel uçağın bu özelliğinden habersizdi. Dolayısıyla “Uçağın Uçuşa Elverişlilik Sertifikası”nı onaylayan Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi FAA’in de sertifikasyon sürecinde bu ayrıntıyı tespit edememesi nedeniyle hatalı olduğu değerlendirildi. 13 Mart 2019’da Max uçuşlarının durdurulması nedeniyle Boeing’in 19 milyar dolar zarar edeceği öngörülmüştü.
Amerikan Sivil Havacılık Teşkilatı (FAA) uçuşları hangi gerekçeyle durdurmuştu, ne diyerek izin verdi?
29 Ekim 2018’de yaşanan ilk MAX kazası (Lion Air-Endonezya) sonrasında Boeing tarafından hataları önleyici herhangi bir aksiyon alınmamış, sadece benzer bir acil durum uygulamasına atıfta bulunulmuştur. Dolayısıyla bu aksiyon işe yaramamış ve 5 ay sonra 10 Mart 2019 günü ikinci kaza (Etihopian Airlines) yaşanmıştır. Bu yüzden ilk önce 11 Mart 2019 günü Çin MAX uçaklarının uçuşunu yasakladı. 13 Mart’ta FAA bir emirle toplam 387 adet MAX uçağının uçuşunu durdurdu.
Geçen 18 ayda FAA , EASA ve MAX kullanıcısı ülkelerin havacılık otoriteleri gereken düzeltme ve iyileştirmeler için anlaştılar. Simülatör ve test uçuşlarının ardından tüm sorunların giderildiğinden emin olunduktan sonra 18 Kasım 2020 günü FAA B737-800 MAX’in uçuşa elverişlilik sertifikasını onayladı.
Dünya kamuoyu ve uçak yolcuları bu uçakları güvenilir bulup, tekrar aynı rahatlıkla korkusuzca binecek mi?
Belki de son 40 yıl içinde böylesi bir hata ve buna bağlı olarak iki ayrı kaza yaşanması ilk olmuştur. Bu kazalarda FAA’in de sorumluluğunun olması nedeniyle yeni sertifikasyon süreci belki bu güne kadar yapılan en titiz çalışma olmuştur. Bu nedenle ben hiç tereddüt etmeden Max uçağını tercih ederim.
Çünkü tüm sorunların çözümlendiğine inanıyorum.
2019 yılı IATA Emniyet Raporuna göre ölümlü kaza olma ihtimali yaklaşık olarak 6 milyon kalkışta 1 olarak hesaplanmıştır. Bu olasılık oldukça düşük bir değerdir.
İyi uçuşlar Türkiye’m.