Bir şirkette, bir gayrımenkul ( taşınmaz ) malda, her hangi bir makine veya eşyada, ortak yaşam alanı oluşturulan bir sitede, İradi ortaklık yani istek ve hevesle kurulan ortaklıklarda, ya da mecburi- kanunen kurulan ortaklıklarda söz gelimi miras gibi, şuyulama neticesi hiç tanımadığınız huyunu suyunu bilmediğiniz üçüncü kişilerle taşınmaz malda hissedar olmak gibi, özetle türlüsü türlüsü var.
Şu gelişkin toplumlar ortaklıkları ne güzel götürüyorlar. Hele Amerikan iş dünyası. Bir girişim, anında onlarca , binlerce ortaklığa bürünebiliyor. Ortak sermaye, start up, yüzlerce yeni kavram ve modellemelerle dünya ekonomisine yön veren ortaklıklar inşa edebiliyorlar. Maalesef onlar için bereket vesilesi olan ortaklık, bizler için sıkıntı kaynağı. Üzerine milyonlarca makale araştırma yazılabilecek konu. Gözlemlenen ve istatistiklere göre bizde en zor yürüyen model. Bu yetersizliğin tarihi, coğrafi, kültürel belki de binlerce alt gerekçesi var.
Gelelim ana konuya ;
Aile şirketlerinde evliliklerin, aile ilişkilerinin bozulması neticesinde şirket içi aile Anayasası temelleri de noksansa iş yıkıma kadar gidiyor. Şirket ortaklıklarında ortaklardan birinin çıkma hakkını veya çıkarılmayı daha önceki yazılarımızda epey işlemiştik. Çıkma/çıkarılmaya dair Ticaret yasasındaki bu nevi düzenlemeler, her türlü malda ortaklıktan çıkarılmayı düzenleyen TMK 696 ‘nın bir nevi paraleli düzenlemeler şirketlerin yıkımının önüne geçebiliyor. Taşınmazlara gelince ; Özellikle taşınmaz mallarda ortaklar arasında yaşanan sorunlar sonrası iş İzale’i şüyu denen yeni dille ortaklığın giderilmesi davasına kadar gidebiliyor. Ortaklığın giderilmesi demek illa da satış demek değil, imkan ve yol varsa semen ( ödeme-para) ilavesi yoluyla bölünmeye, kura çekimi ile parçalamaya da karar verilebiliyor.
Ancak burada çilingir görevi görebilecek bir TMK 696. Madde hükmü var ki uygulamada maalesef çok az bilinmekte.
Özetle 696 diyor ki, arkadaş ! ortaklar eğer bir yada birden fazla ortağın kötü huyu suyu yüzünden geçinemiyorsanız ve bu durum sizin ortaklığınızı yürütemeyecek hale geliyorsa (bazı evliliklerde olduğu gibi ) Boşanabilirsiniz ?. Nasıl olacak bu iş ? Özellikle miras yoluyla sahip olunan hisse ortaklıklarda mirasçıların bir yada bir kısmı gerçekten ne vergisini yatırmaya yanaşır, ne ete ne süte gelir, ortakların hisselerini kullanmaya da devam eder. Böylesi durumlarda ortakların pay ve paydaş çoğunluğu bir araya gelerek bu huysuz ortağın/ ortakların hissesini alma kararı verebilirler. Öncelikle elbirliği mülkiyeti paydaşlığa çevirip, ardından mahkemeye müracaatla huysuz ? ortağın hissesinin değerini belirletip mahkeme kararı ile belirlenecek değeri yatırıp o ortağın hissesine SATIŞA GİTMEDEN sahip olunabiliyor.
Davacı diğer ortakların ceplerinde satın alacak para yoksa ne olacak ? buna da çare var. Huysuz hissedarın hissesinin üçüncü kişiye açık artırma vs yöntemlerle satılması dahi istenebiliyor.
Hangi mahkemede ? Taşınmazın bulunduğu yer Sulh hukuk mahkemeleri yetkili burada.
Düzenlemelerin diğer ayrıntılarına girmeyeceğim. Ancak 696 madde hükmünün sadece taşınmazlarda değil tüm ortaklı mallar için söz konusu olduğunu belirtmeden geçmeyeceğim.
Neticede taşınmaz mallarda ortaklıkların giderilmesi için sadece izale’i şüyu yolu olmadığını, pek çok özel durumlarda ortağın hissesinin devrinin istenebileceğini de buraya önemli ve işe yarayacak bir bilgi notu olarak şerh düşmüş olduk.
2022 yılının ülkemize ve dünyamıza başta sağlık , özellikle ülkemiz ekonomisine denge, üretim, refah gibi çok daha iyi şeyler getirmesi dileklerimle, tüm okurlarımızın yeni yıllarını şimdiden tebrik ediyorum.
Seneye bu satırlarda buluşmak dileği ile.
