Davalar, sandığımızın aksine sadece ülkemizde değil, gelişmiş ülkeler de dahil pek çok coğrafya ve sistemde uzun sürer, yorar, üzer. Üstelik Avrupa, ABD dahil bazı sistemlerde gerçekten dava yoluna başvurmak pahalıdır. Bizde üç beş bin lira ile görülebilen bazı dava türleri için 100-150 bin lira karşılıkları vardır.
Yine hukuk alanında yaşanan dava uyuşmazlıklarının sonucunda taraflara dayatılan bir mahkeme kararı ile çözümü çok zaman taraflardan birini memnun etmez. Adil bulunmayan kararlar da neticede huzur barış yaratmaz, zorla yerine getirilebilen bir mahkeme kararı netice olarak insanlarda derin kötü izler bırakabilir. Bu nedenledir ki insanlık çok uzun yıllar önce alternatif uyuşmazlık çözümleri üzerinde durmuştur.
Bunlardan biri “Tahkim” müessesesidir. Mahkeme yolundan daha bir “soft” ‘tur. Ancak tahkim yolunda bile nihayetinde hakemin “kararı” söz konusudur. Hakemin kararından da mutlak biçimde mutlu olunacağından bahsedilemez.
Ne yapar arabulucular? Kabul ettiğimiz şekliyle hukukçu tecrübeli ve özel eğitim alıp sınavlardan geçmiş nitelikli kişilerden oluşan, keza sıkı denetleme mekanizmalarına tabi arabulucular yolu ile hukuki uyuşmazlığı anlaşma noktasında çözmede taraflara profesyonel anlamda sistematikler uygulayarak “yardımcı” olunur. Görüşmeler gizlilik içinde yürütülür ifşa edilemez. Kazan kazan prensibi uygular Arabulucu, menfaat pastasını genişletmekten tutun, anlaşmaya teşvik hususunda tüm ileri pozitif etkenleri kullanır. Hiçbir zaman “çözüm dayatmaz”, en ufak bir şekilde ve titizlikle “taraf tutmaz”, gerektiğinde taraflarla ayrı ayrı toplantılar yapar, işbirliğine sürükler. Çok daha hızlı ve ucuz olan bu süreç sonunda anlaşma olduğunda uyuşmazlığı çözen kararı bir hakim ya da hakem vermemekte, kararı bizzat taraflar vermektedirler. Bu yönü ile “dayatma” olmayan sonuçtan iki taraf ta mutlu olacaktır. Devlet te katkı koymakta bu işe, damga vergisini maktu olarak almakta, bazı giderleri hanesine yazmaktadır, yargı gider/harçları ile vergileri hesap edildiğinde bu yönü ile de daha ucuz bir çözüm yoludur.
Yazı başlığımız gelirsek İngilizlerin tanımıyla “dayatılmış bağlayıcı bir karardan daha çok, uyuşmazlığı, mahkemelerce yürütülen klasik yargı faaliyetlerine oranla daha duyarlı, daha kısa sürede, daha ucuz biçimde ve anlaşma yoluyla çözen bir yöntemdir arabuluculuk. (Kaynak; İngilizlerin yaklaşımına göre Alternatif Uyuşmazlık Çözümü- Vedat Ahsen Coşar konuşmasından http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr). Binlerce yıl öncesine dayanıyor Arabuluculuğun tarihi. Günümüz anlamında kullanımı ise 1900’leri başında Amerika ‘da işçi uyuşmazlıklarında ortaya çıkıyor. Ülkemizde yasal anlamda 2012 de kabul edilen bir Kanunla, son birkaç senedir de kurum ve kurallarıyla iyiden iyiye hukukumuza yerleşmekte.
Bir daha değinmekte yarar var, sadece “hukuk alanı” için uygulanan bir formül. Ceza hukukunda ise belli suçlar için “uzlaşma” müessesesi var ki çok ayrı bir konu. Hukuk alanında da tarafları üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri- karar verebilecekleri hususlarda Arabuluculuğa başvurulabiliyor. Mahkeme huzurunda mahkemenin tanımak zorunda olacağı her türlü uyuşmazlığınıza arabulucu huzurunda da çözüm bulabilir- kararlaştırabilirsiniz özetle.
Zorunlu Arabuluculuk – ihtiyari Arabuluculuk kavramını da çok kısa özetleyelim. Bazı dava türlerini açabilmek için zorunlu olarak önce arabulucu huzurunda görüşme yapmanız anlaşamama safahatına varmanız lazım. (Misalen İşçi alacak davalarında, tüketici hukukunda, alacak verecek meselelerinde- sigorta şirketlerinin dahil olduğu bazı ticari davalarda, yakında sanırım kiraz davalarında). Bu duruma zorunlu arabuluculuk diyoruz. Bunun dışındaki tüm hukuka yansıyan anlaşmazlıklarında taraflar bir ya da fazla arabulucu tayin edip, çözümünü serbestçe kararlaştırabilecekleri uyuşmazlıkları “onun yardımı ile” çözme yoluna gidebilirler, işte buna da İhtiyarı arabuluculuk diyoruz. Zorunlu arabulucu huzurunda çözüm bulunamadı diyelim bir süre sonra ihtiyari olarak başvurup yine çözüm aramak mümkün. Az evvel özellikle vurguladım. Arabulucunun “yardımı” ile. Çünkü arabuluculuk denen sistemde asıl olan tarafların kendi çözümlerini bulmaları, kendi kararlarını onun yardımı ile vermeleridir.
Yakın geçmişte yüz saate varan temel arabuluculuk eğitimleri alma şansım oldu. Önceki bilgi ve tecrübelerle yoğrulduğunda da karşılaşacağım hukuk uyuşmazlıklarını arabulucu ile çözme konusunda daha fazla bilinç ve iradeye sahip olduğumu söyleyebilirim ki bu bir kazanç.
Özetle Arabulucu huzurunda çözümlerin çok daha “iyi” olacağını kesinlikle belirtip tavsiye edebilirim.
Saygılarımla.
