Elektronik sözleşmede öneriyle bağlılık

Web sayfalarındaki irade açıklamaları nitelendirilirken, bir irade açıklamasının öneri mi yoksa öneriye davet mi olduğunun bir yorum meselesi olduğuna ve bunun güven teorisinin ışığında tespit edilmesi gerekir. Her somut olayda kullanıcının web sayfasının içeriğine, dürüstlük kuralı ve tüm şartlar çerçevesinde vermesi gereken anlama göre yapılmalı ve o web sayfasının öneri mi yoksa öneriye davet mi ol­duğu bu şekilde tespit edilmelidir.1 - 2

Klasik yöntemlerle açıklanan irade açıklamalarının elektronik or tamda yapılması da mümkündür. Bu noktada elektronik ortamda yapılan bir öneri irade açıklamasının klasik usulde yapılan öneri irade açıklama­sında bulunması gereken unsurları taşıması gerekir. Elektronik sözleş­melerde öneri, kural olarak öneride bulunanı bağlar. Öneride bağlılık süresi, elektronik ortamda da tıpkı normal yollar la yapılan öneride ol­duğu gibi iletişimin hazır olanlar veya olmayanlar arasında gerçekleşme­sine göre değişmektedir.

Web sayfaları üzerinden gerçekleşen iletişim, hazır olmayanlar ara­sında cereyan ettiğine göre, öneride bulunanın önerisi ile bağlılık süresi TBK m.6’ncı maddesine göre değerlendirilecektir. Web sayfasının bir öneri teşkil ettiği durumlarda bu öneri, sağlayıcı web sayfasındaki öne­riyi kullanıcılar tara fından erişilmeye hazır bulundurduğu müddetçe ge­çerlidir.3

Mesafeli sözleşme; satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fizik­sel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yö­nelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleş­meleri ifade eder (MSY m.4/1.e).4 Bu sözleşmelerde, satıcı veya sağlayıcı­nın, tüketiciye karşı üstlendiği ön bilgilendirme yükümlülükleri arasında; “d) Mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı, niteliği itibariyle önceden hesaplanamıyorsa fiyatın hesaplanma usulü, varsa tüm nak­liye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanama­ması halinde ek masrafların ödenebileceği bilgisi,

e) Sözleşmenin kurulması aşamasında uzaktan iletişim aracının kulla­nım bedelinin olağan ücret tarifesi üzerinden hesaplanamadığı durum­larda, tüketicilere yüklenen ilave maliyet, (...)

g) Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler,” de yer almaktadır (MSY m.5/1). Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 48 (6) ncı madde fıkra hükmü dayanağı ile çıkartılan MSY’ nin 5 (1.f) madde bendinde tü keticiye verilmesi gerekli bilgilerden bir tanesi de sa­tıcı veya sağlayıcı nın fiyat dahil tüm vaatlerinin geçerlilik süresidir. Bu hüküm uyarınca, sağlayıcı önerinin geçerli olduğu süreyi, başka ifadeyle öneri ile bağlı olduğu süreyi tayin etmek zorundadır. Bu durumda kabul için bir süre belirtilmiş olduğundan sağlayıcı TBK m.3 gereğince bu süre sonuna kadar önerisinden dönemeyecektir. Bunun dışında sağlayıcının teknik olarak öneri ile bağlılık süresi, kullanıcının web sayfasını bilgi ­sayarına yüklemesinin ardından zaruri olan düşünme süresi ve kabul açıklamasını oluşturarak sağlayıcının bilgisayarına göndermesi için gerek li olan süreden oluşmaktadır.5 Web sayfasının öneriye davet oluş­turduğu durumlarda ise, form dol durmak veya mouse tıklamak suretiyle kullanıcının gönderdiği irade açıklaması öneriyi oluşturmaktadır. Bu öneri sağlayıcının bilgisayar sistemine ulaştıktan sonra sistem tarafından otomatik olarak değerlendirilmekte ve gerekli cevap muhataba gönde­rilmektedir. Otomatik olarak yapılan bu işlem son derece hızlı cereyan ettiği için öneride bulunanın bağlayı cılığı neredeyse kendi irade açıkla­masının muhatap bilgisayara ulaşması ile bu bilgisayar sistemi tarafın­dan gönderilen cevabın kendisine ulaş ması için gereken süreye inhisar etmektedir. Kullanıcı normal şartlar altında TBK m.5 kuralına göre saniye­ler içinde olmasa bile birkaç daki ka içinde web sayfası biçimindeki kabul açıklamasının kendisine ulaşması gerektiğini beklemekte haklı sayılır, yoksa saatlerce beklemesi gerek tiği söylenemez.6- 7

Elektronik posta yoluyla kurulan iletişim kural olarak hazır ol mayanlar arasında gerçekleşmektedir. Bu sebeple öneride bulunan kabul için bir süre belirtmemişse, TBK m.5 hükmüne göre zamanında ve usulüne uygun gönderilmiş bir cevabın kendisine ulaşacağı ana kadar önerisi ile bağlıdır. Bu durumda bağlılık süresi; önerinin muha taba ulaşma süresi, muhatabın işin önemine göre gerek duyacağı asgari düşünme süresi ve bunun üzerine gönderilen bir kabul açıklamasının öneride bulunana ulaşması sürelerinin toplamından ibarettir.8 İnternet üzerinden gerçekle­şen iletişimin hızı nedeniyle elektronik posta yolu ile yapılan önerinin muhataba ulaşması en fazla birkaç da kika sürecektir ve gönderilen öneri muhatabın elektronik posta ku tusunda daha sonra erişilmek üzere kay­dedildiği anda ise ulaşmış sayılacaktır.9

İşin önemine göre muhatabın ihtiyaç duyacağı düşünme süresi her somut olaya göre ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Gönderilen kabul açıkla­masının öneride bulunana ulaşması için geçecek sürenin tayininde, mu­hatabın kabul açıklamasının yine bir elektronik posta yolu ile gönder mesi gerekli midir? Burada öneride bulunanın bunu şart koyması müm ­kündür. Ancak öneride bulunan böyle bir şart koymamışsa, muhatabın cevabını mutlaka elektronik posta olarak göndermesinin zorunlu ol duğu söylenemez, meğerki dürüstlük kuralı gereğince somut olayda aksini kabul etmek gereksin.10 Kural olarak, cevabın illaki elektronik posta ile gönderilmesi gerek memekle beraber, muhatap kabul açıklamasını öne­ride bulunanın açıklamasını gönderirken kullandığı iletişim yolunun hı­zına eş değer bir iletişim yolu ile göndermelidir. Bu noktada kabul açıklaması telefon, faks veya te leks yoluyla da açıklanabilir, fakat normal posta yolu ile gönderilen bir kabul açıklaması gecikmiş bir kabul açıkla­ması olarak görülmelidir.11 - 12

Eş zamanlı iletişim kanalları üzerinden yapılan iletişim hazırlar ara­sında cereyan etmektedir. Bu anlamda, öneride bulunan kabul için her­hangi bir süre tayin etmemişse, TBK m.4 hükmüne göre öneri derhal kabul olunmazsa, öneriyi yapan önerisi ile bağlı olmaktan kurtulur. Bura ­daki derhal kelimesinden, öneride bulunanın muhatabın cevap verebil ­mesi için zaruri olan asgari düşünme süresince bağlı olduğu anlaşılmaktadır.13 Ailenizle birlikte esenlik ve mutluluklar diler, en içten saygılarımızı sunarız.

1 İnal, E.:Ticaret Hukukundaki Gelişmeler ve İnternette Söz¬leşmelerin Kurulması, İs­tanbul 2005, s.131; Sağlam, İ.: Elektronik Sözleşmeler, İstanbul 2007, s.115

2 Şahin, agm., s.360 - 363

3 Gezder, Ü.: Mukayeseli Hukuk Açısından İnternette Aktedilen Sözleşmelerde Tüke­ticinin Korunması, İstanbul 2004, s.117; Savaş, A.: İnternet Ortamında Yapılan Sözleş­meler ve Bunların Hukuki Sonuçları, Doktora Tezi, Konya 2005, s.185; İnal, E.:Ticaret Hukukundaki Gelişmeler ve İnternette Söz¬leşmelerin Kurulması, İstanbul 2005, s.132

4 MSY: 27.11.2014 Tarih ve 29188 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Mesafeli Söz­leşmeler Yönetmeliği"

5 İnal, age., s.132

6 Falcıoğlu, age., s.186; İnal, age., s.133

7 Şahin, T.: Elektronik Sözleşmelerin Kuruluşuna İlişkin İrade Beyanları ve Bu Beyanla­rın Geri Alınması, TBB Dergisi, S.95, 2011, s.364 - 365

8 İnal, age., s.131; Sağlam, age., s.143

9 İnal, s.131.TBB Dergisi 2011 (95)

10 İnal, age., s.131

11 İnal, age., s.132

12 Şahin, agm., s.365 - 366

13 Tekinay S.S./Akman, S./Burcuoğlu, H./Altop, A.: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, B.7, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1993, s.114 (Şahin, agm., s.366 Naklen)