Benim 45 yıllık fiili çalışma hayatım; çimento sektörü ile 1971 yılında başladı. Buna 1986 yılında Hazır Beton ilave oldu. 2016 yılında da bu iki sektördeki çalışmalarımı noktalayıp emekli oldum.
Çimento teknolojisinin ve bu sektördeki gelişmenin ülkemizde ve dünyada belirli bir olgunluğa ulaştığı bir dönemde, sektöre genç bir mühendis olarak katılmıştım. Son 50 yıl içinde de bazı teknolojik gelişmeler oldu. Bunları ayrı bir yazıda sizlerle paylaşmak isterim.
Hazır betonda ise durum biraz daha farklı. Dünyada ilk uygulama yılı 1903. Sonra yerinde sayma var. Ancak 2. Dünya Savaşı sonrası tüm dünyada başlayan inşaat seferberliği; hazır beton üzerinde yoğunlaşmayı gerektirdi. Hazır betonun 4 ayrı bileşeni var.
1-Agrega (Çakıl + Kum)
2- Çimento
3- Su
4- Elektrik
Bunlara sonradan kimyasal katkı da ilave edildi.
Ekipman olarak da:
1- Hazır beton üretim tesisi,
2- Transmikserler
3- Pompalar + Vibratörler
Aslında bütün bu bileşenler ve ekipmanların, dünyanın ve ülkemizin her noktasında temin edilmeleri, kurulmaları ve çalıştırılmaları mümkün.
Ben kişisel olarak ilk hazır beton tesisini Keban Barajı inşaatında 1972 yılında gördüm. Barajın gövdesinin her iki yanındaki kaya yapının su sızdırmaması için çimento enjeksiyonu yapılması işini İtalyan firması yapıyordu. Santrale çimentoyu Elazığ Çimento Fabrikası veriyor, santralde buna belirli dozajda su katılıyor ve elde edilen solüsyon mikserle sevk edilip kayalara yüksek basınçla verilip çatlaklar kapatılıyordu.
Normal hazır betonu ise 1979 yılında Kars Çimento’da çalıştığım dönemde Ağrı Şeker Fabrikası’nın inşaatında gördüm. Tesisin yapımını Özgür İnşaat/Cemil Özgür firması yürütüyordu. Çimento Kars Çimento’dan temin edildiği için inşaatı yerinde görmek için yaptığımız ziyarette ilk kez, iri agregalı betonun imalatını ve kalıba yerleştirilmesini izledim. Bu firma aynı zamanda Ankara’da da hazır beton üretip pazarlıyordu.
O dönemde yaygın olan beton üretimi; dozaj kontrolü olmayan, elle tahrik edilen basit mikserlerde yapılıp, küreklerle ve el arabalarıyla kalıplara yerleştiriliyordu.
Bursa’da inşaat faaliyetleri yoğunluk kazanıp çimento kullanımı artınca, Bursa Çimento da bu konuda yatırım yapmaya karar verdi. 1986 yılında Bursa’da Gintaş firması, kendisi ve piyasa için Misi köyünde ve İnegöl’deki tesislerinde hazır beton üretiyordu. Bursa Çimento da 50.000 metreküp/yıl kapasite, 10 transmikser ve 2 beton pompası ile ilk yatırımını yaptı. Başlangıçta piyasa talebi sınırlı kaldı. Elektrikli tahrikle çalıştırılan mikserler; yerinde üretimle ve pompa olmadan uygulama yaparak sektörde önemli bir iş icra eden ve elle yapılan beton diye bilinen üretim, hâlâ inşaat sektörüne cazip geliyordu.
Bu dönemde; özellikle ülkemizin Marmara, Batı ve Güney Anadolu bölgelerindeki çimento kuruluşları hazır beton üretimine yöneldiler. Bu kapsamda hareket eden Bursa Çimento, Hazır Beton için hem tesis kurmaya hem de bunu geniş kitlelere duyurmaya karar verdi. İstanbul’daki bir reklam ajansı ile anlaşıp broşür hazırladık. Sloganımız şu oldu: “Hazır Beton - Hızır Beton”. Çünkü inşaat firmasının yapımcısının bir telefonu kâfi geliyordu.
Bu konuda yaşadığım bir olayı anlatmak istiyorum. Tesisimizi yeni işletmeye başladığımız aylarda idi. Bir akşam geç vakit; tanıdığım bir inşaat müteahhidinden (şimdi rahmetli) telefon aldım. Mollaarap semtinde bir inşaat yaptığını, çevresindeki binaların kendisinin yaptığı hafriyat nedeniyle kayma riskinin oluştuğunu söyledi. Konuyu incelediğinde; eğer iyi bir kalıp ve destekleme yapıp kalıba beton dökerse, bunun kaymayı durduracağına karar verdiklerini belirtti. Kalıbı hazırladığını, ancak yaklaşan riski ortadan kaldırmak için hazır betona ihtiyaç olduğunu, göndermemizin mümkün olup olmadığını sordu. Ben de hemen elemanları çağırıp, tesisi ve araçları çalıştırıp betonu sevk ettim. Karar doğru çıktı ve kayma riski ortadan kalktı. O arkadaş o tarihten sonra hep hazır beton kullandı. Şimdi hazır beton zaten tek alternatif.
Bursa Çimento’nun 50.000 metreküp/yıl olarak başladığı bu girişim, bugün yaklaşık 3 milyon metreküp/yıl kapasiteye ulaştı. Konuya devam edeceğim.
