Parayla ilgili garip ama gerçek bilgiler:
Kâğıt ve metal paranın kullanımı yüzlerce yıllık bir geçmişe sahip.
Uzmanlar, ilk metal paranın eski Mezopotamya'da yapılan ve takas edilen bir külçe olduğuna inanıyor. Külçeler ne kadar ağırsa, o kadar değerliydiler.
600 yıllarında M.Ö. Eski Lidya'da (modern Türkiye) insanlar değeri olan madeni paraları basmaya başladılar. Kâğıt para ise Çin'de kullanılmaya başladı. Bu ilk kâğıt paralar yaklaşık 1400 yıl önce dolaşıma girdi.
Dünyanın en eski parasının Türkiye’de kullanılmış milattan önce 12,000’li yıllara dayanan obsidiyen parçaları olduğu düşünülüyor.
Marco Polo’nun gezi yazılarına göre, Çin kâğıt parayı 1000 yıldan fazladır kullanıyor.
Dünyada her yıl Monopoly oyunu için basılan para sayısı basılan gerçek para sayısından fazla.
1886 yılı, 1 dolar gümüş sertifikasının üstündeki Martha Washington; Amerikan kâğıt paralarının üstünde yer alan tek kadındır.
Zimbabwe, 2008 yılının Kasım ayının ortalarında %6,5 sekstilyon oranla, dünyada şimdiye kadar yaşanan en büyük enflasyonu yaşadı. Bu ayda %6,500,000,000,000,000 demek!
1913 Liberty Head nikeli, 2010 yılında tanesi 3,737,500 $’a satılan değeriyle, gelmiş geçmiş en pahalı madeni paralardan biridir. Bu madeni para, zamanında sadece 5 tane üretildiği için çok nadir bulunur.
Kâğıt paranın kullanımı, ABD’deki iç savaş nedeniyle başladı. İç savaş tüm hızıyla devam ederken, insanlar işlerine veya mülklerine geçmişte olduğu gibi güvenemezlerdi. Bu sebeple, değerleri çok sabit olan gümüş ve altın gibi metallerden yapılmış madeni paraları ellerinde tutuyorlardı. Bu, madeni para sıkıntısına yol açtı, kıtlığı gidermek ve savaş için gerekli olan parayı finanse edebilmek için hükümet kâğıt para basmaya başladı. Dolaşımdaki 1/3 ila 1/2 kâğıt paranın sahte olması sebebiyle de bu süre zarfında Amerika'da sahtekarlık büyük bir sorun teşkil etti.
Kâğıt para, aslında kâğıttan değil pamuktan üretilir.
Araştırmalar, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kâğıt paranın %94'ünün üzerinde virüs veya bakteri olduğunu doğruladı. Bu mikroplar sizi hasta ederler ve para değiş tokuşu ile kişiden kişiye kolayca aktarılırlar. Bu yüzden uzmanlar, ellerinizi paraya dokunduktan sonra yıkamanızı tavsiye ediyor.
Madeni paralar aslında oldukça pahalı. ABD para biriminde tek bir kuruş bir sent değerindedir. Ne yazık ki, bir tanesini imal etmek hükümete yaklaşık 2,4 sente mal oluyor. Bu para kaybı, bazı insanların madeni paraların üretiminin kesilmesi için lobicilik faaliyetleri yürütmesine yol açar. Hatta günümüzde; ülkemizdeki madeni paraların maliyetinin değerinden fazla olduğu söyleniyor.
1913 yılında ABD Merkez Bankası kurulmadan önce her banka kendi parasını basardı.
İnsanlar çok çeşitli nesneleri para olarak kullanmışlar Neyin mevcut olduğuna bağlı olarak, insanlar patateslerden değerli taşlara, hayvan derilerine, sabun ve tüylere kadar her şeyi para birimi olarak kullandılar. İnsanların değerli gördüğü en yaygın eşyalardan biri deniz kabuklarıydı. Nesneleri para olarak kullanma pratiği, toplumlar para basmaya başladığı için de ortadan kalkmadı. Örneğin çay tuğlaları, İkinci Dünya Savaşı’na kadar Sibirya'da para olarak kullanıldı ve inekler, 1900'lerin ortalarına kadar Afrika'nın birçok yerinde para olarak kullanıldı.
Kâğıt para birimlerinin hepsinin ömrü aynı değil. Kâğıt paranın dayanıklılığı ve uzun ömürlülüğü en azından ABD’de eşit değil. Para biriminin değeri ile yakından bağlantılı. 1 dolarlık kâğıt paralar en kısa ömre sahip ve ömürleri genellikle altı yıl veya daha kısa sürer. 20 dolarlık kâğıt paralar yaklaşık 8 yıl dayanırken, 100 dolarlık kâğıt paralar 15 yıla kadar dayanabilir.
Yıpranan paralar, geri dönüştürülür. Eskimiş madeni paralar eritilir ve yeni madeni paralar yapmak için kullanılır. Yıpranmış kâğıt paralar parçalanır, geri dönüştürülür ve ardından çatı kiremitlerine veya şömine kütüklerine dönüştürülür. Yani bir dahaki sefere şömineniz için bu odunlardan birini satın aldığınızda, kelimenin tam anlamıyla para yakıyor olabilirsiniz!
Almanlar parayı duvar kâğıdı olarak kullandılar. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra, hiperenflasyon Alman para birimini alt üst etti ve değerinin neredeyse tamamını kaybetmesine neden oldu. Sonuç olarak, insanlar çocuklara oynamaları için para vermeye başladı ve birçok kişi bu paraları duvar kâğıdı olarak kullandı.
Dünyadaki para birimlerinin sadece %8’i gerçek fiziksel paradır. Hayır, gerisi Bitcoin değil. İşlemlerin çoğu dijital olarak yapılır, bu nedenle hiçbir fiziksel para birimi el değiştirmez. Kredi veya banka kartınızla veya para transferleri kullanarak çevrimiçi olarak ne sıklıkta ödeme yaptığınızı düşünün.
Apple günde ortalama 163 milyon dolardan fazla kazanıyor. Hesaplarsanız, bu her sekiz dakikada 1 milyon dolar anlamına gelir. Bu yazıyı okumayı bitirdiğinizde, Apple’ın kazandığı para 2 milyon doları aştı bile!
Dünyada her kıtada ATM var. Dünyada 1,6 milyondan fazla ATM var ve Antarktika'da bile bir tane var. Peki ya ATM'ler en çok ne zaman kullanılır? Cuma günleri! Cuma, ATM'ler için en popüler gün. İşte bir başka eğlenceli bankacılık gerçeği. İnsanların çektiği ortalama miktar ise 80 dolar.
Satılan piyango biletlerinin yarısından fazlası insanların %5'i tarafından alınmakta. Arada bir piyango oynamak ve 200 milyon dolarlık bir hayat hayal etmek eğlenceli olsa da gerçek şu ki kazanma şansımız çok az. Birilerinin bu %5'lik insanlara, sadece piyango bileti almak için kullandıkları parayı yatırırlarsa finansal olarak çok daha iyi durumda olabileceklerini söylemesi gerekiyor.
Fareler para yemeyi sever. Parayla ilgili bu gerçekler senin için yeterince çılgın değilse, buna ne dersin? Pablo Escobar'ın deposunda o kadar çok para vardı ki, fareler yaklaşık 1 milyar dolarını yemesine rağmen bunu önemsemedi. Bu kadar parayı kaybetmek ve umursamamak güzel olmalı.
