Ülkemiz; gerek yüzölçümü, gerek iklimi ve gerekse toprak varlığı ile yakın yıllara kadar tarım alanında kendine yeterli olan ülkelerden biri sayılıyordu. Ancak bir süre tarım ikinci plana itildi, önemsenmedi ve bazı ürünler maalesef ithal edilir oldu. Kamuoyunda bu konu yankılanınca, yetkililer tarımı öne almaya başladılar. Birkaç kez ilgili bakan değiştirildi. Herkes bu konuyla ilgilenir oldu. Patates ve soğan ülke gündemini günlerce işgal etti. Hâlâ da ediyor.
Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi, 2023 yılında 128,6 milyon ton bitkisel üretimle tüm zamanların rekorunun kırılacağını söyledi. Tüm ihracatımızın 254,2 milyar dolar olduğunu, tarım ürünleri ihracatının 30 milyar doları bulduğunu belirtti.
Tarım, aynı zamanda bir milli güvenlik meselesi. Orman varlıklarımızı korumak, geliştirmek, güçlendirmek, tahkim etmek; tarım sektöründe verimliliği, kaliteyi, rekabeti sağlamak lazım. Bunun için de üreticilerin dijitalleşmeden ve teknolojiden yararlanması gerekiyor.
Bu genel değerlendirmeden sonra, özel bir ürünümüz olan fındık konusuna bir bakalım. 2022 yılında fındık ihracatında kötü dönemlerden birini yaşadık. Bir önceki yıla göre 512 milyon dolarlık bir azalma oldu. Geçen yıl Türkiye 312.564 ton fındık ihraç ederek 1 milyar 748 milyon dolar döviz girdisi sağladı. Bu değer bir önceki yıl 2 milyar 260 milyon dolardı. En büyük ihracatçı ise İtalyan Ferrero oldu. İkinci sırada ise Cüneyt Zapsu’nun sahibi olduğu Balsu Gıda var.
Ferrero; Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’nin yayımladığı en fazla ihracat yapan ilk 20 firma sıralamasında 236 milyon 374 bin dolarlık ihracatla ilk sırada, İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’nin yayımladığı listede ise 133 milyon 291 bin dolar ihracatla ikinci sırada yer aldı. 2021 yılında toplamda 515 milyon 802 bin dolarlık ihracat yapan Ferrero’nun 2022 yılı ihracatı 146 milyon dolar düşüşle 369 milyon 665 bin dolar oldu.
Balsu Gıda’nın 2022 yılında ihracat miktarı 29.174 ton. Bunun karşılığında 177 milyon 526 bin dolar gelir elde etti. 2021 yılı ile kıyaslandığında 31 milyon dolar civarında bir gelir düşüklüğü oluştu.
Türkiye, dünya fındık üretiminin %62’sini, ihracatının ise %72’sini gerçekleştiriyor. TÜİK’e göre Türkiye’nin 2022 yılı kabuklu fındık üretimi 765.000 ton oldu. Bu üretim 2021 yılında 684 bin ton, 2020’de 665 bin ton olarak gerçekleşmişti.
2015 yılında 240 bin 134 ton fındık ihracatı karşılığında, 2 milyar 887 milyon dolar döviz girdisi sağlanmıştı. Bu, en yüksek ihracat geliriydi. Ancak sonraki yıllarda, miktar olarak ihracat artsa da gelir bakımından bu seviyeye ulaşılamadı. 2021’de 2015 yılına göre 104 bin ton daha fazla fındık ihraç edilirken 627 milyon dolar daha az gelir elde edildi.
Son iki yıla bakıldığında, 2021’de 344 bin ton fındık ihraç edilerek 2 milyar 260 milyon dolar döviz elde edilirken, 2022’de 312 bin 564 ton fındık ihraç edilerek 1 milyar 748 bin dolar döviz sağlandı. Sadece 31 bin 806 ton daha az fındık ihraç edilirken gelir kaybı 512 milyon dolar oldu. Bu da Türkiye’nin adeta tekel konumunda olduğu bir üründe fiyatları belirlemede söz sahibi olamadığı ve daha çok fındığı daha ucuza ihraç ettiğini gösteriyor. Maalesef yıllardır bu fiyat belirleme konusunda bir türlü gereken gücü elde edemedik. Bu konudaki çalışmalarımızı daha etkin bir şekilde sürdürmeliyiz.
