Ülkemiz afetler yönünden kritik bir bölgede bulunuyor. Bunların başlıcaları deprem, sel, orman yangınları. Kuraklık bir başka felaket. Bu yazıda yine büyük kayıplara neden olan, endüstriyel tesislerdeki yangın konusuna değinmek istiyorum. Bu tür yangınlara sıkça rastlıyoruz. Hatta bazılarını televizyonlardan canlı olarak izliyoruz. Peki, endüstriyel yangınlar neden oluşuyor? Nasıl önlemler alabiliriz? Bunlara bir bakalım.
-YANICI, PARLAYICI SIVI VE GAZLAR: Bu etkenlerin bulunduğu ortamlarda doğal olarak yangın tehlikesi vardır. Bu tehlikelerden meydana gelecek riskleri azaltmak için şu önlemler alınmalıdır:
-Tesiste kullanılan her sıvı ve gazın kimyasal özelliklerini bilmek gerekmektedir. Parlama noktası, tutuşma noktası, patlama limitleri gibi özellikler çalışanlar tarafından bilinmeli ve kullanım sırasında dikkate alınmalıdır.
-Yanıcı sıvı ve gazların depolanması ve işletme içine alınması için belirlenmiş katı kurallar bilinmeli ve kesinlikle uygulanmalıdır. Bunların miktarı, üretim alanlarında sadece bir vardiyada tüketilecek kadar olmalıdır.
-Isı ve ateş kaynaklarından güvenli uzaklıklarda bulunmasına özen gösterilmelidir. Yangına müdahale edebilmek için gerekli kişisel koruyucu ekipman ve uygun tipte yangın söndürücü maddelerin önceden iş yerinde bulundurulması sağlanmalıdır.
-PATLAYICI TOZLAR: Genellikle; gıda, ahşap ve kimyasal tesislerde, metal işçiliğinde, ilaç ve hemen hemen tüm diğer sanayi iş kollarında yangının başlıca nedenlerinden biridir. Tutuşma tehlikesi taşıyan yanıcı katı maddeler toz halindeyken patlayıcı ortam meydana getirir. Patlama; yanmanın özel bir halidir ve çok hızlı biçimde gerçekleşen yanma sonucu genleşen gazların oluşturduğu basıncın, içinde bulundukları kapalı hacmin mukavemetini aşması sonucu ortaya çıkan yıkıcı etkiye denmektedir. Önlemek için öncelikle tozlu ortamlarda patlayıcı kısımları belirleyecek “Patlamadan Korunma Dokümanı” hazırlanmalı, enerji kaynaklarının seçimi buna göre hazırlanmalıdır. Patlamayı başlatmaya yeterli seviyede enerjiye sahip bir tutuşma kaynağı olmamalıdır.
Toz patlamasının etkilerine karşı kurulacak mühendislik önlemleri tasarlanırken; toza özel patlama basıncının artış hızı mutlaka belirlenmelidir. Örneğin, kömür öğütme tesislerinde 8 bar basınca göre tasarım yapılır.
Toz patlaması tehlikesi olan ortamda kullanılacak teçhizat seçilirken elektriksel özellikler yanında, teçhizat yüzey sıcaklığı önemlidir ve toza uygun olarak belirlenmelidir.
Yaşanmış patlamaların toz madde cinsine göre dağılımı: Gıda: %23, Ahşap: %24, Metal: %20, Plastik: %14, Kömür: %8, İnorganik: %4, Diğer %7.
-MAKİNE VE DONANIMLAR: Düzenli olarak bakımı yapılmamış arızalı makine ve donanımlar da endüstriyel tesis yangınlarının temel nedenlerindendir. Isıtma ve sıcak iş donanımları en büyük sorunlar arasındadır. Özellikle uygun şekilde kurulmamış, işletilmeyen ve bakımı yapılmayan endüstriyel fırınlar sıkça yangına neden olmaktadır. Ayrıca, herhangi bir mekanik donanımdaki hareketli parçalar arasındaki sürtünme nedeniyle meydana gelen ısınma da yangın tehlikesi olabilir. Makinelerin çalıştırılmasında kapasite sınırlarına dikkat edilmelidir. Makine ve donanım yangınları nasıl önlenir? Bu tür yangınların önleme stratejileri üç ana kategoriye ayrılır.
-Farkındalık: Varlığı bilinmeyen risklerin, önlenmesi de mümkün olmaz. Çalışanlara güvenlik bilinci eğitimi verilerek, tesiste herkesin neye dikkat etmesi gerektiği, tehlike kaynaklarının ve risklerin nasıl kontrol edilmesi gerektiği anlatılmalıdır.
-Temizlik ve Tertip, Düzen: Üretim alanlarındaki makine parkının tertiplenmesi ve düzenli tutulması, araç gereçlerin yerinde olması önemlidir. Makine ve donanımların etrafı daima temiz olmalı; yağ, toz ve kir birikintileri olmamalıdır. İş yerinde kapalı alanlarda kullanılacak yanıcı, parlayıcı maddeler özel kaplarda muhafaza edilmelidir.
-Periyodik Koruyucu Bakım: Tesislerdeki tüm ekipman ve makineler için; üreticileri tarafından önerilen periyodik koruyucu bakım prosedürleri takip edilmelidir. Üretim sırasında bakımlar biraz ihmal edilmektedir. Sadece onarım gerektiğinde makineler durdurulursa, bu birçok yangının nedeni olur. Düzenli bakımla, aşırı ısınmadan kaynaklı yangın riski azaltılacağı gibi, üretim araçlarının en verimli şekilde çalışması da sağlanacaktır. Konuya devam edeceğim.
